May 21, 2010

زه‌نجیره‌ سه‌فه‌رێکی ته‌نزئاوی‌...!! (به‌شی دووهه‌م)

ئه‌م بابه‌ته‌ له ژوماره‌ی 54ی حه‌وته‌نامه‌ی"ده‌نگی ئاشنا"بڵاو کراوه‌ته‌وه‌       
له درێژه‌ی سه‌فه‌ره‌ ته‌نزاوی و نه‌ورۆزانه‌که‌مان دا، گه‌یشتینه ئه‌و بڕیاره‌ی که به‌ره‌و شاری ئه‌سفه‌هان بڕۆین، من که تا ئێستا ئه‌سفه‌هانم نه‌دیتبوو به‌ڵام خولیایه‌کی زۆرم بۆی هه‌بوو، ئه‌ڵبه‌ت ئه‌وه‌شم له بیر نه‌چی که کاک موسته‌فاش له‌ گه‌لمان نه‌هات به بۆنه‌ی ئه‌وه‌ی که دایکی نه‌خۆشه‌ و وا دیار بوو ئاخرین هه‌ناسه‌کانی ژیانی هه‌ڵده‌مژی، جا ئه‌وه‌ منیش له‌ ئاخرین رۆژدا گیرم پێ داوه‌ و هه‌ر ده‌مکووت:" ئه‌گه‌ر ده‌ڵێی با منیش نه‌ڕۆم شایه‌د کار و بارێک به من هه‌ڵسووڕا"... ئه‌وه‌نده‌ ته‌عاروفات مان بۆ یه‌کتر شه‌ل و په‌ل کرد که خه‌ریک بوو بڕیاری یه‌ک ساڵه‌م له‌ بیر بچێته‌وه‌ و نه‌ڕۆین بۆ ئه‌م مووسافره‌ته‌.. جا منیش هه‌ر ده‌مزانی کاک موسته‌فا قه‌بووڵی ناکات هه‌ر خۆم سوور ده‌کرده‌وه‌ هه‌ر ده‌مکووت:"ده‌ی ئاخر چۆن ده‌بێ، کاک موسته‌فا..؟؟!!" ئه‌ویش خۆ له‌ ژیانی دا زه‌حمه‌تی وه‌به‌ر که‌سێک نه‌دابوو، چۆن رازی به‌م زه‌حمه‌ته‌ ده‌بوو که بۆمانی بتاشێت.. رۆژی دوای یه‌که‌م رۆژی نه‌ورۆز، هه‌موومان له ماڵی خاڵه عه‌زیز، خاڵی که‌یبانووم کۆ بووینه‌وه‌ ئاده‌ی باکی ماشێنه‌کانمان پڕ کرد له گاز و له بێنزین و وه‌ڕێ که‌وتین.. به‌ره‌ به‌یان له‌م کوردوستانه‌وه‌ رۆشتین بۆ ئه‌و فارسستانه.. خێزانم که‌یفی ساز بوو، هه‌ر ده‌م له‌ ئاوێنه‌ی ماشێنه‌که‌وه‌ سه‌یری سه‌ر و روومه‌تی خۆی ده‌کرد و جار جاران ده‌نگی گۆرانیه‌کانی نێۆ ماشێنه‌که‌ی زۆر ده‌کرد و قسه‌ی خۆشمان بێ، جار نه جارێکیش پاروویه‌ک و چه‌ره‌ساتێکی ده‌کرد به ده‌م منه‌وه...‌ خراپیش نه‌بوو... ده‌ی..! که‌ش و هه‌وای به‌هاری وای لێ کردبوو شه‌به‌که‌ی رۆمانیک بازیه‌کانی فوول بێت.. فاتمی کچم ئه‌ویش به ته‌نێ له دواوه‌ دانیشتبوو، نازانم حه‌سره‌تی ژیانێکی وای ده‌خوارد یان نا..؟ هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ ده‌زانم که جار نه جارێک ئه‌ویش اس ام اس ێکی بۆ ده‌هات و به بزه‌یه‌که‌وه‌ وڵامی ده‌دایه‌وه‌، نازانم بۆ ئه‌و رۆژه شه‌به‌که‌ی غیره‌تم ئه‌وه‌نده‌ دابه‌زیبوو و هه‌ر هیچم نه‌ده‌گووت ته‌نانه‌ت پێشتر که ده‌م گووت ئه‌وه‌ کێ بوو..؟ به‌ڵام ئه‌وا ئێستا هه‌ر هیچ ناڵیم و به‌ڵکوو پێیشم خۆشه‌ ئاخر من و دایکیشی بۆ خۆمان جار و بارێک رۆمانتیک بازیه‌کمان هه‌ڵده‌وه‌راند.. جا نم نمه‌یه‌کیش باران جار و بار به ته‌واوی فانتازیایه‌کی خۆشی بۆ ده‌خوولقاندین ته‌نیا شتێکی موزاحمی ئه‌و ناوه فاتم بوو و ماڵی خاڵه عه‌زیزیش که جار به جار ده‌یان دا به لامان دا و ویزه‌یه‌کیان لێوه‌ ده‌هات. جار به جار ون ده‌بوون و نازانم خۆیان له کام قون و قوژبنێک دا حه‌شار ده‌دا، و هه‌ڵده‌ترووشکان و کاتێک ده‌مزانی ویزه‌یه‌کیان لێوه‌ ده‌هات و ئێمه‌شیان به جێ ده‌هێشت... ئاخر ماشێنه‌که‌ی ئێمه‌ به یائه‌ڵلا یا ئه‌ڵڵا ئیشی ده‌کرد و هی ئه‌وان به بێنزینی سۆپر...! ماشێنه‌که‌ی ئێمه رێنۆ بوو و هی ئه‌وان زانتیا... عاقیبه‌ت کاتی لا دان له شوێنی حه‌وانه‌وه‌ دا چاومان به دیمه‌نیکی ئه‌وه‌نده‌ ناخۆش که‌وت که بریا هه‌ر نه‌مان دیبا..! ژنه‌که‌ی خاڵه عه‌زیز لووتی ترشاندبوو به دوو مه‌ن هه‌نگوینه‌وه‌ نه‌ده‌خورا.. له‌ کاتی دابه‌زین تا خواردنی پارووه‌ نانێک، سێ، چوار عه‌ره‌بانه فه‌رمایشی هه‌ڵڕشت و به‌رده‌وام هه‌ر بۆڵه‌ی لێوه‌ ده‌هات..! کاتێ که‌بانه‌که‌ی خۆم له سه‌ر و بنی کێشه‌که‌ی کۆڵیوه‌، ده‌رکه‌وت که کاکه‌ عه‌زیز ئه‌م هه‌موو ساڵه به‌م شوێنانه‌دا هاتووه‌ و له هه‌ر شوێنێک دا خاتره‌یه‌ک و بیره‌وه‌ریه‌کی بۆ خاڵ خه‌رامان گێڕاوه‌ته‌وه‌ و ئه‌ویش وه‌ها تێگه‌شتبوو که خه‌ریکی کاری ناشه‌رعی بووه‌ بیلامانا... جا وه‌ره‌ و ئه‌م که‌ره‌ له‌م قوره‌ دا ده‌ربێنه.. ئه‌ویش بۆ عه‌زیزێک که له‌وانه‌یه‌ دایکی خۆیشی بێزی نه‌هاتبێ ماچی بکات... به 34ساڵ ته‌مه‌نه‌وه‌ ئه‌وه‌نده‌ ره‌ش و پیس و چرچاوی بوو، هه‌ر نازانم له کێ ده‌چوو.. جا وه‌ره‌ 30 ساڵی پاش تر ئه‌م پیاوه‌ ببینه.. ئه‌ڵبه‌ت خۆ ژنه‌که‌شی له‌ چاو عه‌زیز تۆزێک جوان بوو ئه‌گینا له چاو ژنانی دیکه‌ وات ده‌زانی هه‌ر خوشک و بران، نازانم ئه‌م ژنه‌ی من بۆ له مان ناچێ، ئه‌گینا منیش زیڕه‌م ده‌کرد..
ئه‌وانمان له‌و شوینه دا جێهشت و به‌ره‌ به‌ره‌ له شاری ئه‌سفه‌هان نزیک بووینه‌وه‌، هه‌ر له ده‌رگای شاره‌وه‌ کۆمه‌ڵێک لاو به کۆمه‌ڵێک نووسراوه‌ و کاتالۆگی رێنموونی که‌ر، به‌ره‌و پیری میوانان ده‌هاتن.. له نێو کاتالۆگه‌کاندا، هندێک ریستۆران و هۆتێلی چوار و پێنج ئه‌ستیره‌ی تێدا بوو، جیا له شوێنه خۆشه‌کانی شار، وه‌ک پردی خاجوو، بازاڕی شار، مه‌یدانی نه‌قشی جیهان و مۆزه و ده‌یان شوێنی دڵڕفێنی شاریان پێناساندین... له قه‌راخی پارکێک دا رامان گرت که مالی خاڵه عه‌زیزیش بماندۆزنه‌وه‌.. ترسابووین نه‌ وه‌ک شتێکیان به سه‌ر هاتبێ، مۆبایله‌که‌شیان شه‌به‌که‌ی نه‌ده‌دۆزیه‌وه‌ و به ناچاری هه‌ر ته‌مایه‌ر ماین تا بگه‌ن پێمان.. له ناکاو بنه‌ماڵه‌یه‌ک که وا دیار بوو له هه‌نده‌ران و شتی وا هاتبن.. هاتنه لامان و بازیک به ئینگلیزی قسه‌یان کرد من که هه‌ر وامده‌زانی گویزم بۆ ده‌ژمێرن به ناچاری کچه‌که‌م که دووتێرم رۆشتبووه‌ کلاسی زه‌بان، به هه‌ر پرته‌ پرتێک بوو وڵامی دانه‌وه‌ گوایه‌ ناو و نیشانی شوێنێکیان ده‌ویست، ئه‌ویش وڵامی دانه‌وه‌ که ئێمه‌ش وه‌ک ئێوه‌ غه‌ریبین.. خۆ منیش هه‌رچه‌نده‌ ده‌ڕۆشتمه‌ پێشه‌وه‌ و سینگم ده‌رده‌په‌ڕاند که به‌ڵکوو شتێک حاڵی بم لێیان، هیچیان لێ تێنه‌گه‌شتم، له ئاکام دا ماڵئاواییان کرد و رۆشتن، دواتر زانیمان ئه‌م بنه‌ماڵه رووسین و بۆ گه‌شت و گوزار هاتوون بۆ ئێران و دواتریش ده‌رۆن بۆ دوبه‌ی. جا وه‌ره‌ قوڕی دونیا به سه‌ر خۆت دا مه‌که‌، ئێمه به ساڵه‌کان سه‌فه‌رێکی ناو خۆیمان بۆ ناکرێ، که‌چی کابرا به ده‌وری گۆی زه‌وی دا ده‌سووڕێته‌وه‌..
ده‌ی کوره‌، هیچ نیه‌ نی..
له‌م خه‌یاڵات و داڵغانه‌دا بووم که ماڵی خاڵه عه‌زیز به کاپووتی شکاو و ئاوێنه‌ی ورد بوو و شووشه‌ی له‌ت بوو گه‌یشتنه‌ لامان.. جا وه‌ره‌ نۆره‌ی زیقه‌ زیقی خێزانمه‌، دونیای لێ کۆ کردینه‌وه‌.. دواتر که وه‌خۆ هاتنه‌وه‌ باسیان کرد بۆمان که گوایه‌ شه‌ڕ و شۆڕه‌که‌یان هه‌ر درێژه‌ی هه‌بووه‌ و دواتر خاڵه‌ عه‌زیزیش به مێشکێکی ئاڵۆزاوه‌، له پشته‌وه‌ خۆیی کێشابوو به‌م تانکره‌ نه‌وتانه‌ی که نه‌وته‌ ره‌شه‌که‌ی هه‌رێمی کوردستان دێنن بۆ پاڵاوگه‌کانی ئێران، دواتر که داده‌به‌زن و ده‌زانن هه‌ر دوو لا کوردن، وه‌ها له یه‌کتر دڵ خۆش و سه‌رخۆش ده‌بن وایانزانیوه‌ باوک بران و له‌یه‌ک دابڕاون.. ماوه‌ته‌وه‌ کاکه‌ عه‌زیز له بریتی ئه‌وه‌ی ماشێنه‌که‌ی بێنێت بۆ هوتێل ده‌بێت بۆ سه‌ر چاڵی میکانیکی و سافکاری ببات، به‌ڵکوو بتوانن ئه‌و ماشێنه جوانه، وه‌ک جاران ساف و لوسه‌ی بده‌نه‌وه‌ بۆی.. رۆشتین بۆ ئه‌و هۆتێله‌ی که کاکه عه‌زیز هه‌ر ده‌یگووت براده‌رم هه‌یه‌ و خه‌می جێگا و رێگاتان نه‌بێ، به‌ڵام هوتێلی چی، ئه‌وه‌نده‌ دوور له شار بوو ئیتر وه‌ڕه‌ز بووبووم .! هه‌ر که له‌ ماشێن دابه‌زین ماڵه رووسیه‌که‌مان بینی و وه‌ک بڵێی ئێمه‌ش بێکه‌س نین، رۆشتین به ده‌میانه‌وه‌، ئه‌وانیش ئه‌و چه‌ند رۆژه‌ی که له‌ ئه‌سفه‌هان بوون ته‌نیا یه‌ک وشه‌ فێر بووبوون ئه‌ویش کلمه‌ی (چطوری؟) بوو.. جا به زاراوه‌ی ئه‌سفه‌هانی وه‌ره‌ رووسیه‌ک فێری ئه‌م وشه‌ فارسیه‌ بکه‌ی هه‌ر زۆر زه‌حمه‌ت ده‌بێ، هه‌ر بۆیه‌ له بریتی (چطوری؟) هه‌ر ده‌یان گووت(شتری؟) ئه‌وه‌نده به لامه‌وه‌‌ ناخۆش بوو.. به‌ڵام خۆ ده‌سه‌ڵاتم نه‌بوو زمانیان ببڕم... هه‌ر چه‌نده‌ خۆشم هه‌وڵم ده‌دا بۆیان راست بکه‌مه‌وه‌ به‌ڵام هه‌م دیسان ده‌یان گووت(شتری؟) ئه‌وه‌نده‌ ئه‌م وشه‌‌یانه دووپات کردبویه‌وه‌، بۆ خۆیشم بڕوام کردبوو که له حوشتر ده‌چین...!
بۆ سبه‌ی رۆشتینه‌ نێو بازاڕ و شارمان بینی. ئه‌م جاره‌ نۆره‌ی شت کڕینی دایکی فاتم بوو؛......
(باقی به‌سه‌رهاته‌کان بمێنن بۆ ژوماره‌ی داهاتوو...)

May 8, 2010

هه‌موومان "سه‌رده‌شت" ین

پێم بڵی چۆن بیر ده‌که‌یته‌وه‌ تا پێت بڵێم که‌نگێ ده‌کووژرێت، پێم بڵی قه‌ڵه‌مت چه‌نده‌ تیژه‌ تا پێت بڵێم نووکی خه‌نجه‌ر و گوله‌ی بۆگه‌ن بیران که‌نگێ ده‌تپێکێ، پێم بڵێ تا چه‌نده‌ خوازیاز و خولیای ئازادیت تا پێت بڵێم که‌ی ده‌مت داده‌دوورن، پێم بڵێ چه‌نده‌ گه‌شبینی تا کوو پێت بڵێم چه‌ند‌ تاریک بیر حه‌شارت ده‌ده‌ن..

پێنووسێک خنکێندرا و جێژنی له دایک بوونی سه‌دان پێنووس ده‌گرین.. دوای فه‌وتانی هه‌ر بیرۆکه‌ و هه‌ر قه‌ڵه‌مێک ده‌یان پێنووس خۆیان زیاتر و زیاتر تیژتر ده‌که‌ن، وڵامی قه‌ڵه‌م به قه‌ڵه‌م ده‌درێته‌وه‌ به‌س ئه‌گه‌ر بۆیان نه‌کرا به فه‌وتانی نووسه‌ر تۆڵه ده‌که‌نه‌وه‌.!
له‌شی بۆگه‌ن بیران به ئازادی، راده‌ربڕین، ئیدانه کردن، که‌وڵ ده‌که‌ین..

هه‌موومان "سه‌رده‌شت" ین..

May 3, 2010

بنگاهی به نام تدریس خصوصی

باز مثل همیشه‌، روزهای نزدیک به پایان سال تحصیلی در راه است، نگرانی و دغدغه‌های والدین و دانش آموزان و دانشجویان، برای رفتن به کلاس بالاتر و ترم بالاتر، کاملا مشهود است.. در این میان بنگاه‌های تعلیم و تربیت به شیوه‌های خصوصی و نیمه‌ خصوصی و واسطه‌کاری و درگوشی و تبلیغات سر کوچه‌ای شروع به فعالیت کرده‌اند.. اگر دانش آموزانی در طول سال تحصیلی، که بهره‌ی هوشی آن ها موازی با الفاظ و کلمات دروس نبوده‌ و در حوصله‌ی‌ معلم و کلاس نگنجیده‌ باشد، از طرفی دیگر کتاب های درسی نیز نتوانسته‌ باشد که انگیزه‌ی ته‌نشین شده‌ی آنها را به جوش آورد و فورانی در فرایند گرفتن و پس دادن اطلاعات در آن ها، ایجاد نماید... خود به خود این طیف از فراگیران از ادامه‌ تحصیل باز می مانند و به ناچار به بنگاه‌های خصوصی و تقویتی دروس روی می آورند... معلمان و اساتید برای رسیدن به آمال و آرزوهای خانواده‌ و ارتقا یافتن فراگیران به مقطع بالاتر رقابت های گسترده‌ای را به انجام می رسانند..! دانش آموزانی این چنینی، خود به خود در این راستا، محبوب اساتید تعلیم و تربیت می شوند بالأخص اگر دانش آموز توان مالی خوبی هم داشته‌ باشد، به القابی هم چون پسرم، دختر گلم، عزیزم، مورد مهر و محبت های مفتخرانه، ملقب می شوند. هم چنین دست های نوازشگری که به منظور ارائه‌ی توصیه‌های زیرزمینی و درگوشی به خورد دانش آموز داده‌ می شود، تصویری کامل و گویا از یک بنگاه معاملاتی و فراگیرقاپی، به اذهان خطور می کند..
معلمی که در مدت هشت ماه راهنمایی و هدایت تحصیلی آن دانش آموز را به عهده‌ داشته‌ است، امروز معلوم نیست با کدامین تمارین نگفته‌ای که از قلم انداخته‌، یا با ارائه‌ کدامین روش تدریس، دانش آموز کند ذهن، جیب پر را می تواند به نخبه‌ای تبدیل کند. اگر چنین معلمان و اساتیدی که به چنین ترفندهایی متوسل می شوند اگر در وضع ایده‌آل مالی باشند، و اگر حرص و ولع آدمیزادی دست از سر و کله‌شان بردارد... به احتمال یک درصد شاید درب چنین بنگاه‌هایی تخته‌ شود..
خلاصه دانش آموز بیچاره‌ی بخت برگشته‌ی بی انگیزه‌ به تحصیل درظرف یک ماه مانده‌ به امتحانات تبدیل به بازار بورس و نقدینگی خواهد شد، و هر استادی به روشی خاص و به طرزی منحصر به فرد، میدان را به نخجیر تنگ می کنند تا بلکه بتوانند کودک بخت برگشته‌ را به دام آخرین صیاد بیندازند تا بلکه دمش را به تله دهد... اگر دانش آموز بی انگیزه‌ و کند ذهن هم نتواند از پس آزمون برآید، لاجرم باز دستی نوازشگرانه برگه‌ی امتحانیش را نوازش خواهد کرد، و در طی چنین پروسه‌ای، بالأخره‌ دانش آموز به کلاس بالاتر ارتقا می یابد.. و چنین شد سرنوشت علم و دانش و فناوری و نانوتکنولوژی و هابل و نوبل و اندیشمند و فیلسوفان ما...

Apr 27, 2010

ژیانی ئیده‌ئال

مانای ئه‌م ژیانه بۆگه‌نه‌ که ته‌نانه‌ت ده‌سته‌ له‌رزۆکه‌کانم وه‌ک یه‌ک نین و یه‌کیان له‌وی دیکه‌یان زیاتر ته‌قه‌ی ددانی دێت و هه‌ڵده‌له‌رزێ، ئه‌م چۆک یارمه‌تی ئه‌و چۆکم نادات و به‌رده‌وام هه‌وڵی پاشقول دانی ده‌دات.. له‌و لاشه‌وه‌ هه‌ناسه‌یه،‌ که په‌یتا په‌یتا پاڵ به سیه‌کانمه‌وه‌ ده‌نێ تا وه‌ده‌ریان نێم، ئای چه‌ند سیخناخه‌ ئه‌م هه‌ناسه‌یه‌ی به گه‌رووم دا دێت و به‌ خه‌جاڵه‌تیه‌وه‌ ده‌بێ گۆی زه‌وی پێ بۆگه‌ن بکه‌م... له‌وانه‌یه‌ ئه‌مه بێ مانای ژیانی ئیده‌ئال.
ژیانی ئیده‌ئال له‌وانه‌یه‌، خواردنی بوتریه‌ک شه‌راب و به‌سته‌یه‌ک جگه‌ره‌، یان له‌وانه‌یه‌ هه‌بوونی گیرفانێکی لیپاولیپ له‌ پاره‌ بێ، یان له‌وانه‌یه‌ دۆست گرتن و رابواردنێکی کاتی و ساتی له گه‌ل ره‌گه‌زی به‌رانبه‌ردا بێ، یان له‌وانه‌یه‌ گه‌یشتن به لووتکه‌ی عیلم و فه‌لسه‌فه‌ بێت، یان سه‌رکه‌وتن له مه‌ودایه‌کی عارفانه و دینیانه، یان به وه‌رزشوان و هه‌ڵکه‌وتووی سینه‌ما و دراما یان هه‌ڵکه‌وتووی ئه‌ده‌بی، یان وه‌رگێڕ و یان هۆنه‌ر بیت، یان هه‌ر له خۆڕا پێت خۆش بێ خه‌لکی به شان و باهۆت دا بێنه‌وه‌، به‌ڵام نه‌گبه‌تبارترین کاره‌سات ئه‌وه‌یه ئه‌گه‌ر له هه‌ر بوارێک دا شاره‌زا بیت و خه‌ڵکی به به‌خته‌وه‌رت بزانن و که‌س به ده‌ریای خه‌یاڵاتی تۆ نه‌زانێ،‌ هه‌ستیش بکه‌یت باشترین پشت و په‌نات هه‌یه‌، عه‌جه‌ب ژیانێکی تاڵی قیزه‌ون تێده‌په‌ڕێنی، هه‌ر ئه‌و که‌سه‌ش که زۆر نزیک نزیک نزیک نزیک نزیک له تۆیه‌، ئێره‌یت پێ ببات و به‌رده‌وام هه‌وڵی داپاچینت بدات ئاییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی
چه‌ن ناخۆشه‌ ته‌نیایی له نێۆ ئه‌م هه‌موو مرۆڤانه دا ته‌نیایی چه‌ند ناخۆش و تاقه‌ت پڕووکێنه...... ئای بۆ هه‌ناوی گڕ گرتووم..... 
له نێۆ جه‌غزی ژیان و له ژێر نینۆکی ره‌شی تاوانی بوون دا، مان و بوونت پێوه‌ندی به چه‌مکێکه‌وه‌ هه‌یه‌ به ناوی کات و ساتی مه‌جبووری... مه‌جبووری نان بخۆیت تا برسیت نه‌بێ، مه‌جبووریت بنوویت تا کوو شێت نه‌بی، مه‌جبووری خۆت شێت و ئه‌ویندار و مه‌ست پیشان بده‌یت تا له رومانتیک بازی کورتت نه‌هێنابێ، مه‌جبووری له به‌ر دڵان خۆت به‌خته‌وه‌ر پیشان بده‌یت تا کوو خه‌ڵکی پێت پێ نه‌که‌نن، ناو زگت ئه‌گه‌ر پڕ له زووخاو بیت و هه‌ناوت ره‌ش داگیرسابێ و خه‌ڵکیش به به‌خته‌وه‌رترین مرۆڤی سه‌ر عه‌رزت بناسن، هه‌ر زۆر قیزه‌ونه.... له‌ولاشه‌وه‌ دۆستی زێڕینت ئێره‌یت پێ ببات و پێی خۆش بێت ئه‌ویش وه‌ک تۆ بوایه‌ت، به بڕوای خه‌ڵکی، عه‌جه‌ب ژیانێکی ئیده‌ئالم هه‌یه‌...!!!

Apr 16, 2010

زه‌نجیره‌ی سه‌فه‌ره‌ ته‌نزاویه‌کان....!

ئه‌م بابه‌ته‌ له ژوماره‌ی 52ی حه‌وته‌نامه‌ی"ده‌نگی ئاشنا"بڵاو کراوه‌ته‌وه‌


رۆژ له دوای رۆژ ده‌ژمێرین که پاره‌ی عه‌یدیه‌‌که‌مان بده‌نێ، ئه‌ویش چه‌نده،.؟‌ 300هه‌زار تمه‌نی ناقابل.. ئاخر نازنم کام یه‌ک له کون و که‌له‌به‌ره‌کانی ژیان و کام یه‌ک له‌ پێداویسته‌کانی پێ دابین بکه‌م، به‌ڵام چوونکا هه‌موو ساڵێک به ته‌نیا له‌م مانگه‌دا تۆزێک؛ هه‌ر تۆزیک ئامپێڕی پاره‌که‌م خۆیی ده‌خشێنێت به‌ره‌و سه‌‌ر، هه‌ر بۆیه‌ هه‌موو ساڵێک له به‌ر ئه‌م نه‌ورۆزانه‌یه‌ش بووبێت، هه‌ر پێم خۆشه‌ ته‌مه‌نم تێپه‌ر بێت..! لانی که‌م تۆزیک گیرفانم بۆنی پاره‌ به خۆوه‌ ده‌بینێت.! ئه‌مساڵیش وه‌ک ساڵانی پێش، رۆژێک له رۆژانی ئاخری ساڵ، رۆشتمه‌وه‌ بۆ ماڵ و سینگم ده‌رپه‌ڕاند و جاڕم دا به نێو ماڵدا و کوتم "دایان".
- کووتیان چی؟
- کوتم عه‌یدی.. به‌ هوورایه‌که‌وه‌ پێشوازیان لێ کردم.. یه‌که‌م که‌س که هاته‌ لام کچه‌که‌م بوو گوتی:
- بابه‌ گیان ئیتر وه‌ دوای مه‌خه‌ ئه‌مه‌ دوو تێرمه‌ شه‌هریه‌ی دانیشگام تێ نه‌کردووه‌، با دیسانه‌وه‌ خه‌رج نه‌بێ.. با ئیتر که‌م داوای یارمه‌تی له دانیشگا بکه‌م، با ئیتر که‌م لای هاوڕێیانم سه‌ر داخه‌م و هه‌ر بکرووزێمه‌وه‌، ئه‌وه‌نده‌ به چاوی به‌زیه‌وه‌ سه‌یریان کردووم.. که بێز له‌ خۆم ده‌که‌م..
- گوتم به سه‌ر چاو.. دڵنیابه کراسه‌که‌ی به‌ر خۆمم فرۆشتبێ، بۆتی جێ به جێ ده‌که‌م.. ئه‌رخه‌یانیشم که دیسانه‌وه‌ دێت و داوای شتی دیکه‌ش ده‌کات، چوونکا ده‌مێکه‌ هه‌ر ده‌ڵێ مانتۆی تازه‌ بابه‌ت هاتووه‌ته‌ بازاڕ، مانگی پێش بوو داوای که‌وشی کرد و به‌ گوێم دا خوێندی که ئیتر که‌وشه‌کانم بۆ ئه‌وه‌ نابن سوواریان بم، ئیتر ئه‌گه‌ر داوای سه‌نده‌ل و عه‌تر و عه‌بیریشم لێ نه‌کات خۆ پیاوه‌تی کردوه‌... .
دوایی ئه‌و، کوڕه‌که‌م هاته‌ لام و گوتی:
- ئیتر بابه‌ گیان من ده‌توانم بڕۆم؟؟
- کوتم:"بۆ کۆێ؟"
- ئه‌ی قه‌ولت نه‌دابوو ئه‌گه‌ر پاره‌که‌ت وه‌رگرت، من له گه‌ل ماڵی مامم بچم بۆ موسافره‌ت.؟
- گووتم: ئاخر کوڕم نابێ.. عه‌زیه‌ت ده‌بێ بۆیان.. ئه‌وه‌ له‌ دڵیشه‌وه‌ پێم خۆش بوو چوونکا ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ هه‌ر به‌شی بیانوه‌کانی ئه‌وی ده‌کرد... جا بیانوو، بیانوو نین، شابیانوون. داوای پلی استیشنی کرد، به‌ڵام به تۆپێک خڵه‌تاندم، ده‌مێکه داوای تی شرتی جوومونگ ده‌کات، به‌ڵام به بۆنه‌ی ئه‌وه‌ی که هیشتا وه‌رزی سارد و سه‌رمایه‌، ئه‌و داواکاریه‌م بۆ مانگه‌کانی دیکه‌، وه‌ دوا خستووه‌..! هنووکه داوای له‌ب تاب ده‌کات، جا خۆ منیش نه‌مده‌زانی له‌ب تاب چیه‌ تاکوو رۆژێک خۆیی بۆی شی کردمه‌وه‌ که جۆرێک له جۆره‌کانی کۆمپیته‌ره که ده‌نووشتێته‌وه‌ وه‌ک کتێب،! ئه‌م نه‌رۆزه‌ش ده‌یهه‌وێ له‌ گه‌ل ماڵی مامی بڕوات بۆ مووسافیره‌ت، جا خۆ منیش له خودامه‌.. تۆزێک منجه‌ منجم کرد و گووتم:
- با بزانین ماڵی مامت چی ده‌ڵێن.!
هه‌ر ماتڵ بووم که‌بانی ماڵ بێت و ئه‌وێش داواکاریه‌که‌ی خۆیی ئاراسته‌م بکات، به‌ڵام هه‌ر نه‌هات.. هه‌ر چه‌نده‌ بۆڵه‌ و نقه‌م لێوه‌ هات و قسه‌م کرد، "به‌ زیاد نه‌بێ ئه‌مه‌ که‌ی پاره‌یه‌، خۆ به‌شی هیچ ناکات.. نرخی شته‌کان چه‌ند قات لووتیان به‌رز کردوه‌ته‌وه‌".. ئاخر که‌ی خوا هه‌ڵ ده‌گرێ کیلۆیه‌ک هه‌نار به 3700 تمه‌ن بێت ئه‌ویش هه‌ر یه‌کی کیلۆیه‌که‌، جا ئه‌گه‌ر پیاو دانیشی خۆ دووان سیانێک ده‌خوات، جا خۆ مه‌گه‌ر بۆ هه‌نار کڕینێک وامێک بگرین.. هه‌ر ده‌مهه‌ویست بێته‌ قسه‌؛ به‌ڵام هه‌ر نقه‌ی لێوه‌ نه‌هات.! به‌س گووتی:
- تۆ قیستی بانکه‌کان و کرێ خانووه‌که‌، جیا که‌ره‌وه‌.. ئیتر ئه‌ڵاخوا بۆ هیچ کوێ نه‌ده‌رۆشتین و کرم ده‌یخواردین.!
به‌ زه‌حمه‌ت توانیم تفێک له‌ گه‌رووم دا گیری کردبوو قووتی بده‌م. نازانم بۆ هه‌ر کات ئه‌م ژنه‌م قسان ده‌کات ئه‌وه‌نده‌ قسه‌کانی ره‌قن. تا راده‌یه‌ک که به ته‌واوی شپرزه‌م ده‌کات، نازانم بۆ له‌ رۆژێکی وه‌ک ئه‌مڕۆدا که لانی که‌م بڕه‌ پاره‌یه‌کی زیاتر له گیرفانم دایه‌ تۆزێک دلخۆشی روو له‌م ماڵه‌ی ئێمه‌ش ناکات..
دیسانه‌وه‌ وه‌ک مانگه‌کانی پێشوو، ده‌فته‌رچه‌ی قیسته‌کانم له پێش خۆم دانا و پاره‌که‌یشم بۆ جیا کردنه‌وه‌، هه‌ر یه‌که‌ بیست و په‌نجا و حه‌فتا و کرێ خانووه‌که‌ش که 200ی ناقابل بوو.. توانیم به‌م پاره‌یه‌ قیسته‌ کۆنه‌کان بار که‌م و شه‌هریه‌ی فاتمه‌ی کچم که تازه‌ تێرمی سێی دانیشگای ئازاده‌؛ تێ بکه‌م.. هه‌ر کات ئه‌و پاره‌یه‌ی بۆ تێ ده‌که‌م وا ده‌زانم شه‌قم تێ هه‌ڵ ده‌ده‌ن‌، چوونکا ئه‌وه‌نده‌ رشته‌که‌ی به‌ لامه‌وه‌ قۆڕه،!‌ که له‌ روویشم نایه‌ لای ئه‌م و ئه‌و پۆزێک لێ بده‌م و بیدرکێنم که‌ منیش منداڵم ناردووه‌ته‌ زانکۆ.. ئاخر رشته‌که‌ی باغه‌بانیه‌ بیلامانا.. جا ئه‌گه‌ر بڵێم بڕۆ ئاوی ئه‌و گوڵدانانه‌ بدێره‌، ئه‌وه‌ خۆ باسی فۆتوسه‌نتز و کاتی گونجاوی ئاو دێرانم بۆ ده‌کا، ئه‌و‌یش بۆ من که ته‌واوی پێستم به هۆی هه‌تاوی ده‌شت و مه‌زراکانی ماڵی باپیر‌م ره‌ش و شین هه‌ڵگراوه‌.!
عـ...اقیـ...به‌ت ژنه‌که‌م خۆیی لێ نزیک کردمه‌وه‌ و چاوێکیشی به ده‌فته‌رچه‌کان دا خشاند و منیش به ئه‌نقه‌ست که سه‌رم قاڵه، زیاتر خۆمم شپرزه‌ کرد.! له دڵدا ده‌مگووت تۆ بڵێی ئه‌م جاره‌ش قسه‌یه‌کی ره‌قی بۆ نه‌هێنابم، تۆ بڵیی ئاخۆ چ بڵێت..؟ ئه‌م جاره‌یان خۆم گرت و ته‌نانه‌ت ئاوڕێکیشم لێ نه‌دایه‌وه‌.. ده‌ستی به فه‌رمایش کرد و کووتی:
- له بیرت نه‌چێ قه‌رار بوو له گه‌ل ماڵی خاڵۆ عه‌زیزم بڕۆینه‌ سێزده‌ به‌ده‌ر..
هه‌ناسه‌یه‌ک نێۆ سینگی حه‌په‌ساندم و خۆم نیشان نه‌دا که له‌ بیرم نه‌ماوه‌.. کوتم:
- ئه‌ها ده‌ی ئه‌ڕۆین، به‌ڵام من ده‌ڵیم با خۆمان به ته‌نیایی بڕۆین و کارمان به وان نه‌بێ.. بۆ وه‌کوو کلک له دوومان که‌ون.؟! هه‌ستایه‌وه‌ سه‌رپێ و کوتی:
- ئه‌گه‌ر قه‌رار بێ بڕۆین به ده‌ربارێک دا، ئه‌وا من و خاڵۆژنم بڕیاری له‌ سه‌ر ده‌ده‌ین نه‌ک تۆ..
له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی له‌م سه‌ره‌تا‌ی ساڵی نوێیه‌دا کێشه‌ و مێشه‌ نه‌یه‌ته‌ ئاراوه‌، دیسانه‌وه‌ ئه‌م شه‌ویش وه‌ک شه‌وانی دیکه‌ی شه‌ڕ و جیایی، له سه‌ر که‌ناپه‌که‌ نه‌خه‌وم و لانی که‌م ئه‌م شه‌و منداڵه‌کان وه‌ک هه‌تیوو چاوم لێ نه‌که‌ن، ئه‌وه‌ بوو درێژدادڕیم تێدا نه‌کرد و قیر و سیام لێ کرد و گووتم:
- با جه‌نابت بڕیار بده‌ی ئازیزکه‌م..!
هه‌کوو، چاوتان له‌و ده‌م و لووته‌ی نه‌بوو.! وه‌ها لووتێکی لێ هه‌ڵقورتاندم و پشتی لێ کردم و رۆشت بۆ چێشت خانه‌که‌.. که ئیتر جێگای قسه‌ی بۆ نه‌هێشتمه‌وه‌‌...
له‌ نێۆ ده‌ریای خه‌یاڵاتی خۆم دا نوقم بووم و گوتم ئه‌ی ماڵی وێرانم، جا خۆ پاره‌م به ده‌سته‌وه‌ نه‌ماوه‌.. چ بکه‌م..؟ خێزانم له گه‌ل خاڵۆژنی، که دۆستی ساڵانی قووتابخانه‌ بوون و هه‌ر ئه‌م خێزانه‌شم ئه‌م ره‌فیقه‌ ترشاوه‌ی خۆیی کرد به تووشی خاڵۆ ترشاوه‌که‌یه‌وه‌ و توانی به‌م شیوه‌یه‌ خاڵۆیشی له دونیای کوڕایه‌تی ده‌ربێنێت و بیکا به پیاو..! خۆیان ساخته‌ و پاخته‌یان کردبوو که یان "کیش" یان "ئه‌سفه‌هان"..
ئاخری به تێکڕای ده‌نگ په‌سه‌ندمان کرد که بڕۆین بۆ "ئه‌سفه‌هان". کاک "موسته‌فا" یه‌کێک له هاوکاره‌کانمه و زۆر دڵم پێی ده‌کرێته‌وه‌ و هانم دا له گه‌ل خۆم بیهێنم و ده‌مزانی که هاوسه‌فه‌رێکی باش ده‌بێ بۆمان..
"ئه‌میر" له گه‌ل ماڵی مامه‌ی به بۆنه‌ی کوره‌ ئامۆزاکه‌یه‌وه‌، خۆی یه‌ک خست و ئه‌وان بڕیاریان دا بڕۆن بۆ "باکوو" پێته‌ختی "ئازه‌ربایجان"، جا هێشتا نه‌رۆشتبوو مێشکی سه‌ری بردبووم و هه‌ر ده‌یگووت ده‌ڕۆین بۆ سه‌یری کۆنسیرتیش، من که هێشتا له خه‌ونم دا کۆنسێرتێکیشم نه‌دیوه‌ به‌ڵام ئه‌وا ئه‌میری کوڕم له‌ ته‌مه‌نی پازده‌ ساڵی دا هه‌م کۆنسێرت ده‌بینێ و هه‌م چێژ له سوواری فڕۆکه‌ وه‌ر ده‌گرێ..
منیش به 550هه‌زار تمه‌ن مووچه‌ی مانگانه و 300هه‌زار تمه‌نی نه‌ورۆزانه، توانیم 200هه‌زار تمه‌ن، به هه‌ر گه‌ڕه‌گه‌ڕێک بوو وه‌لا بخه‌م، به‌ڵکوو ئه‌مساڵ ئیتر بتوانین بڕۆین بۆ ئه‌م سه‌فه‌ره‌..

جارێ ئه‌وا دۆخێنمان لێ تووند کردوه‌ و دوای نه‌ورۆز که هاتینه‌وه‌ به سه‌رهاتی سه‌فه‌رتان بۆ ده‌گێڕمه‌وه‌....

Dec 16, 2008

ئه‌م هه‌شتی مارس تا ئه‌و هه‌شتی مارس پیرۆزباییه‌ک و ئیتر هیچ .....

بۆنه‌کان ، به‌ تایبه‌ت بۆنه‌ی هه‌شتی مارس ؛ رۆژی جیهانی ژنان هه‌لێکه‌ بۆ قۆزتنه‌وه‌ و ده‌سته‌به‌ر کردنی ئازادی و مافه‌کانی ئافره‌تان له‌م سه‌رده‌مه‌ دا ..که مێژووه‌که‌ی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ساڵێ 1908 به مان گرتنی ئافره‌تانی کارگای چنینی شاری نیویورک ده‌ستی پێکرد . دوا به دوای ئه‌م مانگرتنه‌ له ساڵی 1910 به‌دواوه‌وه‌ ئه‌م رۆژه‌ به ناوی رۆژی جیهانی ژنان ناو زه‌د کرا .
ئێستا له ته‌واوی جیهان دا هه‌وڵ ده‌درێ بۆ سڕینه‌وه‌ی مافه‌ زاڵه‌کانی پیاو سالاری که به ناوی دینه‌وه‌ بۆ چه‌وساندنه‌وه‌ی نیوه‌ی کۆمه‌ڵگا (ژنان) به کاری ده‌هێنن ..
له‌ دوای راپه‌ڕینی ساڵی 1991 له عێراق به گشتی و له کوردوستان به تایبه‌تی ، سه‌ره‌ڕای ته‌نگ و چه‌ڵه‌مه‌یه‌کی زۆر ، به ته‌واوی هه‌وڵێکی چڕ و پڕ هاته‌ ئاراوه‌ بۆ ساز کردنی وڵاتێکی دیموکراتیک و شارستانیانه ...  که‌چی رۆژ له‌ دوای رۆژ خه‌ڵکی هه‌ستیان به بۆشاییه‌ک ده‌کرد و به‌رده‌وام خۆزگه‌یان ده‌خوارد بۆ گه‌ڕانه‌وی بار و دۆخی به‌عس و جه‌نابی سه‌دام حوسین !!!
کلتووری به‌عسی به ده‌یان ساڵ خه‌ڵکی چه‌وسانده‌وه‌ و ئه‌م چه‌وساندنه‌وه‌یه‌ش له‌ ناو خوێنی خه‌ڵک دا ریشه‌ی داکووتا و ئێستا به ته‌واوی خه‌ڵکی جیا له‌وه‌ی خۆیان حه‌ز له‌ دیکتاتۆریه‌ت ده‌که‌ن ؛ به‌ڵکوو خۆشیان پێیان خۆشه‌ دیکتاتۆرێکی بالا ده‌ستیان هه‌بێ ...
گرووپه‌ ئیسلامیه‌کان (زرقاوی ، انصارالسنة ، القاعده‌ و ...) تۆقاندن و ترساندن و ته‌قینه‌وه‌ و کوشتار و سه‌ربڕین سه‌ری هه‌ڵدا ... شێوه‌ زاره‌کی و قسه‌ی سه‌رکۆڵانان گۆڕا بۆ ئه‌م وشانه‌ (جیهاد و محاربه‌ و قوربانی و به‌هه‌شت و جه‌حه‌نه‌م)...
ئاکامی ئه‌م تووند و تیژیانه گه‌شته‌ ئاستێک که‌ رۆشنبیران و لاوان به رێژه‌یه‌کی به‌رچاو وڵات به‌ده‌ر بوون . گه‌نده‌ڵی ئیداری و سیاسی و ئابووری په‌ره‌ی سه‌ند . منداڵان و ژنان یه‌که‌م قوربانی ئه‌م وه‌رچه‌رخانه‌ بوون . منداڵانی سه‌رشه‌قام و هه‌تیو زیادی کرد . بێوه‌ژن و ژنانی بی خان و لان به رێژه‌یه‌کی به‌رچاو زیادی کرد . تا گه‌یشته‌ ئاستێک ، وڵاتێک که‌ هه‌مووان دڵیان پێ خۆش کردبوو ، به ناوی گه‌نده‌ڵترین وڵاتی جیهان ناسرا . بوو به وڵاتێک مه‌کۆی خه‌مان . کانگای چه‌وساندنه‌وه‌ . بوو به مه‌یدانی کێ به‌ر کێی وڵاتانی زل هێز و گرووپه‌ ئیسلامیه‌کان . له‌ لایه‌کی دیکه‌ش وڵاتانی دراوسێ که هه‌ستیان به ئازارێکی تاقه‌ت پڕووکێن ده‌کرد ، ده‌ستیان دایه‌ ، ده‌ستێوه‌ردان و گێره‌ شێوێنی ...
ئێستا ئه‌م وڵاته‌ ( به‌تایبه‌ت رووی قسه‌م به‌شی کوردوستانه‌که‌یه‌تی) بووه‌ به وڵاتێکی فره‌ حیزبی ، فره‌ نه‌ته‌وه‌یی ، فره‌ رێکخراوه‌یی ، فره‌ چاپه‌مه‌نی ، فره‌ میدیایی ، فره‌ به‌رپرسایه‌تی ، و فره‌ چه‌وساندنه‌وه‌ و فره‌ کۆیلایه‌تی ....... هتد . به‌ ڕێژه‌یه‌کی به‌رچاو له‌ وڵاتانی دیکه‌وه‌ کۆیله‌ و که‌نیزک روویان هێنا له کوردوستان.. وڵاتێک که‌ پێشتر پێشمه‌رگه‌ و بنه‌ماڵه‌ی ئه‌نفالکراوه‌کان ، خۆێنیان بۆ خه‌ڵات کرد بوو .. ئه‌مجاره‌ ئه‌مانیش ده‌ستیان دایه‌ ئه‌نفال کردنی ژنان و لاوانی عه‌رب و ئه‌فریقایی و فلیپینی ... ئیتر ئێستا له‌ ماڵه‌کان به ڕێژه‌یه‌کی به‌رچاو کۆیله‌ و که‌نیزک به‌دی ده‌کرێ و رۆژ له‌ دوای رۆژ نه‌ریت و کلتووری کۆنی عه‌ره‌به‌ پێپه‌تیه‌کانی هه‌زار و چوارسه‌د ساڵ پێش ئێستا ده‌بووژێته‌وه‌.. لووتکه‌ی ئه‌م وه‌رچه‌رخانه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ په‌سه‌ند کردنی یاسای فره‌ژنی له‌ په‌رله‌مانی کوردوستان دا !!!!
ئیتر سه‌رهه‌ڵدانی بانده‌کانی گه‌نده‌ڵی و کڕێن و فرۆشتنی و به کرێ دانی ژنان به تایبه‌تی به ده‌ستی به‌رپرسانه‌وه‌ ، لایه‌نێکی دیکه‌ی ئه‌م پرۆسه‌ی چه‌وساندنه‌وه‌ با بوه‌ستێت‌..
تووند و تیژی دژ به ژنان به‌ شێوه‌یه‌کی سه‌رسووڕهێنه‌ر په‌ره‌ی سه‌ند.. خۆسووتاندن ، خۆ کوشتن ، یان کوشتن به بیانووی نامووس و پارێزگاری له‌ مرۆڤێک که‌ ده‌بێ خۆیی به نامووسی مرۆڤێکی تر و خودایه‌کی تر به ناوی پیاو بزانێ ؛ رۆژ له‌ دوای رۆژ به‌ره‌و لووتکه‌ هه‌نگاو هه‌ڵێنێ...
ئه‌وا ئێستا رۆژی جیهانی ژنانه و مانۆڕی میدیاکان بۆ پیرۆزبایی و باس کردن له‌م رۆژه‌ مێژوویه‌ ده‌ستی پێ کردوه‌ .. ده‌س بۆ ده‌می هه‌ر به‌رپرسێک یان هه‌ر که‌سی مه‌دنی ده‌به‌یت ئه‌م رۆژه‌ پیرۆز ده‌کات و بۆنه‌ ده‌گێڕن و نووقلانه‌ و گوڵ و جێژنانه‌ دا به‌ش ده‌که‌ن .. ته‌واوی ئه‌م مانۆڕانه‌ بۆ دڵخۆشکردن و له‌ خشته‌ بردنی ژنانه .. که‌ به‌م گۆڵ و شیرینیانه پێیان بڵێن تۆ هه‌ر بن ده‌ست و ژێر ده‌سته‌که‌ی خۆمی .. تۆ مانای ژیانی به‌ڵام ژیانی ژێر ده‌سته‌یی و کۆیلایه‌تی ... تۆ مانی شه‌یتان و ناپاکی و گه‌نده‌ڵیت و من مانای خودایی و سه‌روه‌ری و پاکیم ...
ئه‌م هه‌شتی مارس تا ئه‌و هه‌شتی مارس پیرۆزباییه‌ک و ئیتر هیچ .....
ئاخر خۆ خڵه‌تاندن تا که‌ی ! ؟ تا که‌ی ! ؟ تا که‌ی ! ؟ تا که‌ی ! ؟ تا که‌ی ! ؟ تا که‌ی ! ؟ تا که‌ی ! ؟

Aug 31, 2008

ئاوڕێک له حه‌وته‌مین مێهره‌جانی شانۆی کوردی

رۆژی 25/8/2008 له‌ ورمێوه‌ رۆشتین بۆ سه‌قز، بۆ به‌شداری له‌ حه‌وته‌مین مێهره‌جانی شانۆی کوردی.......
وه‌ک پێشتریش رۆشتبوومه فستیواله‌کان ده‌مزانی چونکا ژنان بۆڵه‌ بۆڵی زۆر ده‌که‌ن باشترین شوێنیان بۆ دابین ده‌که‌ن و ئێمه‌ش کولانه‌یه‌کمان بۆ ده‌دۆزنه‌وه‌.. جا هه‌ر وه‌هاش بوو.. ژنانیان برده‌ هوتێل و پیاوانیشیان برده‌ قوتابخانه‌یه‌ک.. هه‌ر له‌ شه‌وی هه‌وه‌ڵ تا ئاخری فستیواله‌که‌ که‌ سێ رۆژی خایاند له‌ گه‌ل گرووپه‌که‌ی ورمێ شێوم ده‌خوارد و ده‌ڕۆشتمه‌وه‌ بۆ لای براده‌رانم له‌ نێو شاری سه‌قز .. چوونکا تاقه‌تی جگه‌ره‌ له‌مژینی ئه‌وان و تا سێ و چواری شه‌و نه‌خه‌وتن و خه‌ریکی پاسوور و هیندێ شتی قۆڕی دیکه‌م نه‌بوو بۆیه‌ هه‌ڵاتم..

له‌ شاره‌که‌نی سه‌قز و مه‌هاباد و بۆکان و ورمێ و دێهلۆران و قووچان گرووپه‌ شانۆیه‌کان به‌شداریان کردبوو..
من کارم به‌وه‌ نیه‌ کێ به یه‌که‌م ئه‌کته‌ر ده‌رچوو، کێ به یه‌که‌م ده‌رهێنه‌ر ده‌رچووو هتـ..د..

ئه‌و شتانه‌ی به لامه‌وه‌ سه‌رنج راکێش بوون بۆتانی باس ده‌که‌م و به‌س:
ناو بژیوانان سێ که‌س بوون . دووانیان کرماشانی و یه‌کێکیان مه‌هابادی. دڵنیام ئه‌و ده‌قه‌ شانۆیانه که به سۆرانیه‌کی تۆخ و تا راده‌یه‌کیش موکری پێشکه‌ش ده‌کرا ئه‌و ناو بژیوانه کرماشانیانه لێی تێ نه‌گه‌شتوون .. چوونکا به‌رده‌وامیش به فارسی قسه‌یان ده‌کرد و ته‌نانه‌ت دوو وشه‌ی زاراوه‌ی خۆیانم لێ نه‌بیستن..
 ......
ده‌قی شانۆی قووچان هه‌ر فارسی بوو.. ئیتر نازانم چۆن ده‌توانین بڵێین هاوزمانانمان له قووچان و خوراسان!!! له‌وانه‌یه‌ هاودڵمان بن به‌ڵام هاوزمان؛ چێ عه‌رز که‌م..
......
کابرایه‌کی مه‌ستیان دانا بوو بۆ وه‌ک پێی ده‌ڵێن 'ئینتزامات'ی ده‌رگای هات و چۆی ژنان که‌ بوو به بایس ئه‌وه‌ هه‌رایه‌ک و ته‌شقه‌ڵه‌یه‌ک ساز بکات..
......
له‌ رۆژی کۆتایی فستیواله‌که‌دا به‌ڕێوه‌به‌ری فستیواله‌که‌ قسه‌یه‌کی دۆڕاند که‌ دڵنیام له‌ ده‌می هه‌ڵخزا!! کوتی جه‌نابی 'نه‌جار'پارێزگاری کوردستان 12 میلیون تمه‌نی خه‌ڵاتی فستیواله‌که‌ کردوه‌.. ئیتر له‌ بیری چووبوه‌وه‌‌ شوورای شار و فه‌رمانداری و ئیرشاد ئیسلامی چه‌نده‌ی دیکه‌یان پاره‌ داوه‌ به‌م فستیواله‌.. چوونکا له‌ ئێرانا ئه‌م جۆره‌ پووڵانه‌ هه‌ر له‌ ژێر لچه‌وه‌ ده‌خورێ و ئیتر که‌س به که‌س نیه‌.. ئه‌م هه‌موو پاره‌یانه‌ به‌ ده‌سته‌وه‌ بوو له‌ قووتابخانه‌ی خۆڕایی ده‌یانخه‌واندین و له‌ ناحه‌زترین ریستوران دا خۆراکیان ده‌داینێ؟؟؟
......
'محمد علی کشاورز' ئه‌کته‌ری به‌ ناو بانگی سینه‌مای ئێران به‌شدار بوو به‌ بۆنه‌ی ئه‌وه‌ی له‌ زنجیره‌ی 'پدرسالار' به‌شداری کردبوو هه‌ر بانگیان لێ ده‌کرد 'پدرسالار عزیز'هه‌رچی وه‌ها بانگیان ده‌کرد ، وام ده‌زانی گه‌له‌ شه‌ق له‌ من ده‌که‌ن ..
......
ئه‌م سێ رۆژه‌ ده‌سکه‌وتی باشی بۆ من هه‌بوو ؛ زیاتر گه‌ل هونه‌ری شانۆ و سیناریو و ئه‌کته‌ر و ده‌رهێنا‌ن دا ئاشنا بووم ..

Aug 12, 2008

سمیناری " فه‌رهه‌نگ نووسی له‌ زمانی كوردیدا"

                                                  سمیناری فه‌رهنگ نووسی       دوایین مۆڵه‌ت بۆ ناردنی وتار 24ی گه‌لاوێژی 1387ی هه‌تاوی (2008.08.15)ه‌. سمیناره‌كه‌ ڕۆژی 8ی خه‌رمانانی 1387 (2008.08.29) به‌ڕێوه‌ ده‌چێت..
                 ناونیشانی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی سمینار
 - كوردستان، مه‌ریوان، كۆمه‌ڵگه‌ی فه‌رهه‌نگی ـ هونه‌ری، ئه‌نجومه‌نی فه‌رهه‌نگی ـ ئه‌ده‌بیی مه‌ریوان.
   ته‌له‌فوون: +98 875 330 11 54  (كاتی پێوه‌ندیگرتن: هه‌موو ڕۆژ 4 تا 7ی پاش نیوه‌ڕۆ)
   فاكس:      +98 875 330 11 55
 - ناونیشانی پۆستی بۆ ناردنی وتاره‌كان: مه‌ریوان, سندوقی پۆستی 187 ، ئه‌نجومه‌نی فه‌رهه‌نگی ـ ئه‌ده‌بیی مه‌ریوان.
 - ناونیشانی وێبلاگی سمینار:    www.ferheng.blogfa.com
-  ناونیشانی پۆستی ئه‌لكترۆنی (ئیمه‌یل): ferheng.info@gmail.com                                                                                 
                                                                                              وێبلاگی سمینار

Apr 25, 2008

عه‌تا نه‌هایی: من چیرۆکنووسێکی کوردم.

 
عه‌تا نه‌هایی: من چیرۆکنووسێکی کوردم. ئه‌مه‌ له هه‌مان کاتدا که خۆناساندنێکی کورت و ساده‌یه‌، باری به‌رپرسیایه‌تییه‌کی قورس و گرانیشه‌، به‌رپرسیایه‌تییه‌کی به‌رامبه‌ر خۆم، وه‌ک مرۆڤێک که‌ قه‌راره‌ جاریک بژیم و حه‌زده‌که‌م له‌م ماوه‌ی کورته‌ی ژیانمدا به‌رامبه‌ر به بڕیاری سه‌خت و دژواری داهێنان و نووسین و گێڕانه‌وه‌، به‌رامبه‌ر به‌ بیر و ئه‌ندێشه‌ و خه‌م ، داڵغه‌  و پرسیاره‌کانم. به‌رامبه‌ر به خه‌ون و روئیا و فه‌نتازییه‌کانم وه‌فادار بم .

له‌هه‌مان کاتیشدا به‌رپرسیایه‌تییه‌ک به‌رامبه‌ر به‌و خه‌ڵکانه‌ی که له‌گه‌ڵیاندا ده‌ژیم . به‌رامبه‌ر به‌و نه‌ته‌وه‌ که کێشه‌ و گرفت ناته‌بایی و ناته‌واییه‌کانی، کێشه‌ و گرفتی منه . به‌رامبه‌ر به‌و مێژووه‌ که مێژووی هه‌وڵ و ته‌قه‌لای باب و باپیرانی من و مێژووی هه‌وڵ و تێکۆشانی منه به‌رامبه‌ر به........ .

کاک عه‌تا له‌ ساڵی 1339ی هه‌تاوی له شاری بانه‌ له دایک بووه .
بنه‌ماڵه‌یان چوار که‌س بوون. دایکی کاک عه‌تا وه‌ک له نووسراوه‌کانی دا ده‌رده‌که‌وێت کاریگه‌ریه‌کی زۆری له سه‌ر داناوه‌، تا راده‌یه‌ک له رۆمانی "گوڵی شۆڕان" به شێوه‌یه‌ک له شێوه‌کان ئاوڕی له ژیانی دایکی و فرمێسکه‌ شاراوه‌کانی داوه‌ته‌وه‌ .
کاک عه‌تا شانزه‌ ساڵان بووه‌، که وه‌رده‌گیرێ بۆ په‌یمانگای مامۆستایان (دانشسه‌رای سه‌ره‌تایی)به بڕوای خۆیی ئه‌مه‌ یه‌که‌م هه‌نگاو بوه‌ بۆ ده‌رچوون له جه‌غزی بازنه‌ی باوکی و نیزامی باوکایه‌تی..

وه‌ک خۆی ئاماژه‌ی پێ داوه‌ :" من له خه‌ڵوه‌تی به ڕواڵه‌ت سارد و سڕی شه‌وان و رۆژانی ده‌هه‌ی سێیه‌می ته‌مه‌نم ، له ناو قه‌ره‌باڵغی ده‌یان و سه‌دان که‌سی زهنی که هه‌ر کامیان بۆ خۆیان که‌س یان کۆمه‌ڵه‌ که‌سێکی واقعی ده‌وروبه‌ریشم بوون و به‌رۆکیان ده‌گرتم که ژیان و سه‌ربوورده‌یان بگێڕمه‌وه‌، یه‌که‌م چیرۆکه‌کانم نووسی".
یه‌که‌م چیرۆکی به ناوی "دوو که‌ڕه‌ت دوو" بوه‌ که تا کوو ئێستا وه‌ک زۆر چیرۆکی تری ئه‌و سه‌رده‌مه‌ بڵاوی نکردوه‌ته‌وه‌ .

به‌رهه‌مه‌کانی کاک عه‌تا بریتین له‌مانه‌:
  1. به‌رهه‌مه‌ رۆمانه‌کان : گوڵی شۆڕان . باڵنده‌کانی ده‌م با
  2. به‌رهه‌مه‌ چیرۆکه‌کان : زریکه . ته‌نگانه . ئه‌و باڵنده‌ برینداره‌ که منم

به هۆی ئه‌و ناحه‌زی و ناته‌واوی و ره‌شاییانه‌ی ژیانی ده‌وروبه‌ری که‌ گه‌مه‌ی تێدا کردوه‌ و مه‌ینه‌ت و تاریکی له نووسراوه‌کانی به‌دی ده‌کرێ که وه‌ک خۆیی ده‌ڵێ به نووسه‌رێکی تاڵ و ره‌شبین و ته‌نانه‌ت نه‌یهیلستم تاوانبار کراوه‌!! وڵامی ئه‌م که‌سانه‌ی به‌م شێوه‌یه‌ داوه‌ته‌وه‌" من نامهه‌وێ خه‌یانه‌ت له‌ خۆم و که‌سانی ده‌وروبه‌رم و مێژووی پڕ له‌نامورادی نه‌ته‌وه‌که‌م بکه‌م. ناتوانم و راستیه‌که‌شی بڵێم نازانم" .
دیسانه‌وه‌ ده‌ڵێ:" چیرۆک نووس داهاته‌ی جیهانی ، چیرۆکه‌که‌یه‌تی. من وه‌ک ته‌جروبه و ئه‌زموونی خۆم ، چاک یان خراپ ، سه‌رکه‌وتوو یان تێکشکاو، به هۆی گێڕانه‌وه‌کانمه‌وه‌ خۆم ده‌ناسم و له خۆم و خه‌م و خۆزگه و داڵغه‌کانم ده‌گه‌م. من به هۆی چیرۆکه‌کانمه‌وه‌ خۆم و مرۆڤه‌کانی ده‌ور و به‌رم ، دۆخ و سه‌رده‌مه‌که‌م که‌شف ده‌که‌م . له زۆربه‌ی کاره‌که‌مه‌کانمدا که‌سێک له دووره‌وه‌ ، له شوێنێکی دیار و نه‌دیاره‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ ، تا شوناسی پارچه‌ پارچه بووی خۆی کۆ بکاته‌وه‌ . کێم ؟ چیم به سه‌رهاتوه‌؟ به‌ره‌و کۆی ده‌چم؟خه‌م و داڵغه‌ی ده‌سته‌ به‌ر کردنی شووناس ، خه‌م و داڵغه‌ی درووست کردنی بوون. خه‌م و داڵغه‌ی دروست کردنی بوون ، خه‌م و داڵغه‌ی وڵام دانه‌وه‌ به‌و پرسیارانه قورس و گرانه.....".
کاک عه‌تا له‌ ئاخری نووسراوه‌که‌ی دا که بۆ به‌رنامه‌ی سۆمه‌ر پراترا (وته‌بێژی هاوینه‌)ی رادیوی ده‌وڵه‌تی سوید نووسیوه‌؛ باسی ئه‌وه‌ ده‌کات که پێی خۆشه‌ باس له زۆر بابه‌تی تر بکات که رۆژێک ده‌بێت بیانڵێته‌وه‌ . ئه‌ویش ئاوڕدانه‌وه‌ له خه‌مێکی قووڵی تر که خه‌می ژنانه...
 ئه‌م چه‌مکه‌ش به‌وه‌ ده‌زانێ که گه‌ڕان له شوین که‌شف و دۆزینه‌وه‌ی قووڵایی خه‌م و ئازاره‌کانی ژن به به‌شێک ده‌زانێ له ته‌جره‌به‌ی گه‌ڕان له شوین که‌شف و دۆزینه‌وه‌ی خودی خۆیی..
هه‌روه‌ها داستانی ئه‌و هه‌وڵه نه‌زۆکانه شه‌رمه‌زار ده‌کات که پیاوان زۆرترین هه‌وڵ بۆ سه‌رکوتکردنی لایه‌نی رۆح و ژنانه‌ی خۆیان ده‌ده‌ن. هه‌روه‌ها زۆرترین هه‌وڵیش بۆ سه‌رکوتکردنی لایه‌نی پیاوانه‌ی ژنه‌کان ده‌ده‌ن. له‌ درێژه‌ی ئه‌م باسه‌ دا ، باس له‌ نگریسترین سیسته‌می که‌لتووری و کۆمه‌ڵایه‌تی و سیاسی ده‌کات که ژنان تێیدا مل کز و شه‌رمن نین . و به‌ خۆسووتاندنێک ته‌سلیم نه‌بوونیان به راستیه‌ تاڵه‌کان ده‌بینێت و به هێمای راسان و به‌رخۆدان و به‌رگری ده‌زانێت .
.....................................
کورده گیان: هیوادارم که‌سانی وه‌کا کاک عه‌تای خاون بیر و قه‌ڵه‌م پانتایی ئه‌م کوردستانه ره‌نگینه‌ به‌ره‌و ، دونیایه‌کی پر له ئاشتی و ته‌بایی و خۆشه‌ویستی مرۆڤه‌کان به‌رن.


Apr 16, 2008

مامۆستا عه‌تا نه‌هایی

هەر چەند ئەمڕۆ بۆ ئەوە دەبێ بڵێت شاری بانه وەک شارێکی وڵاتی چینه‌. به رادەیەک‌ که‌ل و په‌لی چینی تێدایه‌ که‌ هه‌ست ده‌که‌یت وه‌کوو کوردێک نامۆ بویت له‌ ناو ئه‌م هه‌موو شت و مەکەی به‌سه‌رت‌دا رژاوه‌.. ئەڵبەت خۆ خراپیش نییه چونکا له لایه‌کیشه‌وه‌ گیرفانی خه‌ڵکی لیپاو لیپی پاره‌ کردوه‌!.
 بۆ من شاری بانه‌، به‌رده‌وام ده‌مخاته‌وه‌ بیری چیرۆک نووسی بانه‌یی کاک عه‌تا نه‌هایی و فستیوالی چیرۆک نووسان و کۆمه‌ڵێک دۆستانی زۆر به‌ئه‌مه‌گم..

کاک عه‌تا نه‌هایی پیاوێکی ره‌زاسووک و خوێنگه‌رم و قسه‌ خۆش هاته‌ به‌رچاوم به دونیایه‌ک نهێنی که‌ له‌ ناخیدا حه‌شاریدا بوو و په‌یتا په‌یتا جگه‌ریه‌کی ده‌کرد به‌ سه‌ریانا.. زۆر خۆماڵیانه و کۆردانه پێشوازیی لێ کردین.
سه‌باره‌ت به‌ ته‌نز لێم پرسی که بۆ چی کورد ته‌نز نووسی به توانای نیه‌؟ وتی:" ته‌نز له‌ خۆیا نووسراوه‌یه‌کی مودێڕنه‌ و هی کۆمه‌ڵگایه‌کی مودێڕنه‌. ئه‌ڵبه‌ت نکوولی ناکرێ له‌وه‌ی که‌ ئێمه‌ی‌ کورد ده‌ست بکه‌یت به‌ بن باخه‌ڵی هه‌ر پیاو یان ژنێکی به‌ته‌مه‌ن ده‌یان به‌سه‌رهاتی ته‌نز و قسه‌ی نه‌سه‌ق دەدۆزیتەوە. به‌ڵام ئه‌وه‌ی راستی بێت کورد هێشتا نه‌گەیشتوه‌ته‌ ئه‌و ئاسته‌ی که‌ بتوانێ له‌ گه‌ل ته‌نزدا پێک بێت. جگه‌ له‌ "رشته‌ی مرواری" مامۆستا عه‌لائه‌دین سه‌جادی و "چێشتی مجێور" ئه‌ویش تا راده‌یه‌ک ئەتوانی بڵێی تەنزن. ‌ ئیتر شتێکی وه‌هامان نیه‌ بتوانین په‌نجه‌ی بۆ درێژ بکه‌ین. ده‌بێ کورد ئاستی ره‌خنه‌ی بباته‌ سه‌ه‌روه‌ و به‌رده‌وام به چاوێکی ره‌خنه‌گرانه‌وه‌ چاو له‌ ژیان بکات. ئیتر خۆیی له‌ خۆ ڕا ته‌نز و ته‌نزکار سه‌رهه‌ڵده‌ده‌ن."

ئه‌م به‌رکووڵه‌م دانا (ده‌متان نه‌سووتێ) هه‌وڵ ده‌ده‌م له‌ پۆسته‌کانی داهاتووم دا به تێر و ته‌سه‌لی ژیان نامه‌ی کاک عه‌تای نه‌هایی باس بکه‌م.
...................................................................

زانیاری زیاتر له سەر مامۆستا عەتا نەهایی لێـــرە ببینه.



Dec 26, 2007

من "شیلان"م که‌ روژێک ده‌بم به "دۆعا"

خۆ دۆعاتان له‌ بیر ماوه‌، دۆعایه‌ک که‌ بوو به قوربانی کلتووری کۆنه‌په‌رستانه‌ی کورد. کوردی خاوه‌ن ته‌کنه‌لۆجیای مه‌لا و شێخ و نووشته‌ و جنۆکه. کورد قه‌د واز له‌ خۆی ناهێنێ و به‌رده‌وام کاره‌سات به سه‌ر خۆیدا دێنێ. ئه‌م وێنانه‌ی رۆژنامه‌ی "واشنگتن پۆست"م که‌ بینی به‌ ته‌واوی بێزم له‌ خۆم و له‌ کورد ده‌هات و ئێستا که‌ خه‌ریکم ئه‌م دێڕانه به کوردی ده‌نووسم؛ شه‌رم ده‌مگرێ که‌ بڵێم منیش کوردم.. دڵته‌زێنه، دڵته‌زێن، شه‌رمه‌زاریه‌ شه‌رمه‌زاری...


به رۆژانه ده‌یان کاره‌ساتی له‌م چه‌شنه‌ ده‌بینین وه‌ک ئه‌یوب که به‌ده‌ستی باوک و باوه‌ژنه‌که‌ی بوه‌ قوربانی، دۆعا که‌ بوو به هێمای به‌رخۆدان و نه‌سره‌وتن بۆ سڕینه‌وه‌ی وشه‌ سیخناخه‌کانی شه‌ره‌ف و نامووس و غیره‌ت..  
هه‌روه‌ها مردن به شێوه‌ جیاوازه‌کانی به‌ردبارانکردنی ژنان، خۆسوتاندنی ژنان و خۆکوشتنیان. شووکردنی سیغه‌، قه‌یره مانه‌وه، له‌شفرۆشی یان شوو به‌سه‌ر هه‌وێدا کردن... ئه‌مانش خۆی بۆ خۆیی هەڵگری چیرۆکه دڵتەزێنەکانی کۆمه‌ڵگا که‌مانه..

ئه‌وا ئه‌مڕۆش شیلان له ته‌مه‌نی زۆر منداڵیه‌تی‌دا له بچووکترین و ناسکترین ئه‌ندامی له‌شیه‌وه‌ ده‌ست به‌ بڕینی ده‌که‌ن، تا کوو رۆژێک سه‌ریشی به سه‌ر جه‌سته‌یه‌وه‌ لابه‌ن..

 قورئان و حه‌دیسه‌کان له‌ به‌رانبه‌ر ئه‌م ده‌ستدرێژیانه دا که به ناوی "خه‌ته‌نه‌ کردن" ناو بانگی دەرکردوە، بێ ده‌نگ بوه‌ هەروەها که له‌ به‌رانبه‌ر کڕین و فرۆشتنی ژنان و بێ بایه‌خ کردنیان و دوانیان وه‌ک پیاوێک دابنرێ و چواریان به شاهید وه‌ر بگیرێ و تا ئه‌و راده‌یه‌ ئایەتەکانی قورئان وەک: "الرجال قوامون علی النساء" (پیاوان له ژنان مه‌زن تر و باشترن) کردوه به حوکمێک و به‌رده‌وام ده‌ستی داوه‌ته‌ کۆیله‌ کردنی ژنان.. جا ئه‌گه‌ر ئه‌م ئا‌یه‌ت و ده‌یان ئایه‌تی دیکه‌ که‌ به‌رده‌وام به گۆی ژندا خۆێندوویانه، به گۆی پیاودا بیانخوێندایه‌ و بۆ نمونه‌ بیانکوتایه‌ (النساء قوامون علی الرجال)، پیاو هه‌ست و بیر و بۆچوونی سه‌باره‌ت به ده‌قه‌ ئاسمانیه‌کان چ ده‌بوو؟؟

لەم رۆژانەش‌دا، ناپه‌رله‌مانی ناحکومه‌تی ناهه‌رێمی ناکوردوستان به داخه‌وه‌ له‌ ژێر نائالای نائیسلام ده‌ستی کرد به په‌سه‌ند کردنی نایاسایه‌ک که بوو به‌ هۆی شانازی موسڵمانه‌کان، ئه‌ویش په‌سه‌ند کردنی یاسای فره‌ ژنی...
ئه‌م یاسایه‌ هه‌رچه‌نده‌ به دڵی بازێک نه‌بوو. به‌ڵام به دڵی هه‌زاران پیاوسالار بوو، هه‌ر بۆیه‌ به‌ بزه‌وه‌ خه‌ریکن هێلکه‌ گوونیان ده‌ساون...
هه‌رچه‌نده‌ ماوه‌یه‌ک بوو موسڵمانه‌کان له ده‌ستی ناحکومه‌تی ناهه‌رێمی ناکوردوستان دڵێکی خۆشیان نه‌بوو، و به‌رده‌وام ئاخیان بۆ به‌عسیه‌کان و سه‌دام حوسه‌ین هه‌ڵده‌کێشا!! ئه‌وا ئه‌م جاره‌ چاوی کوێریان به ناحکومه‌تی ناهه‌رێمی ناکوردوستاندا هه‌ڵات و ئه‌م مه‌سه‌له‌ی فره‌ژنیه‌ دڵخۆشی کردن که هێشتا ئیسلام نەمردوه‌!! هه‌ر بۆیه‌ مه‌لاکان به‌رده‌وام له‌ ماڵپه‌ره‌کان و له‌ میدیاکاندا ده‌ستیان داوه‌ته‌ پاساو دانه‌وه‌ی مه‌سه‌له‌ی فره‌ژنی..
ئه‌ی بوو ناپارله‌مانتاره‌کانی ناحکومه‌تی ناهه‌رێمی ناکوردوستان، دانانیشن و یاسایه‌ک ده‌ر ناکه‌ن دژی ئه‌م ده‌ستدرێژیانه که‌ به سه‌ر منداڵانی به‌سته‌زمانی کوردا دێت.. بۆ گۆی خۆیان لێخنیوه‌ و هه‌ست به‌م ئازاره‌ نامرۆڤایانه‌ ناکه‌ن؟؟ ئاخۆ ناڵه‌ و زریکه‌ی ده‌یان شیلان نه‌گه‌شتبیته‌ لای عه‌دنان موفتی؟؟

به‌ڵام وه‌رن با شیلان و سه‌دان شیلانی دیکه‌ له‌ بیر نه‌که‌ین.. وه‌رن با قۆڵی بۆ هه‌ڵماڵین بۆ بزوتنه‌وه‌یه‌ک که‌ قوربانی ژنان و کچان رابگرین و وه‌ک ئینسانێک چاویان لێ بکه‌ین نه‌ک وه‌ک ئامێرێك بۆ رابواردن، یان وه‌ک نه‌گبه‌تی و نه‌هامه‌تیه‌ک...

ئه‌م وێنه‌ی شیلانه‌ ئه‌وه‌مان پێ ده‌ڵێت:" که من شیلانم من ئه‌و حوریه‌م که‌ له‌ دویی ده‌گه‌ڕێن، من ئینسانم، من مافی ژیانم هه‌یه‌، چێژ وه‌ر گرتنم له‌ مه‌گرنه‌وه‌... با منیش نه‌بم به دۆعا.. ترس و دڵه‌راوکێ مه‌خه‌نه‌ دڵمه‌وه‌ . با هه‌ر له منداڵیه‌وه‌ هه‌ست به‌وه‌ نه‌که‌م که‌ ئاژه‌ڵێکم به ناوی نامووسی باوک و براکه‌م و ده‌بێ ئاگام له خۆم بێت ئه‌گینا ده‌بم به‌ دۆعا... ."

Dec 16, 2007

نازانم بۆ پڕ به دڵ پێم خۆشه‌ له‌و فه‌له‌ستینیانه ده‌کوژرێ!!

له ژیانم دا پێم خۆش نه‌بووه‌ چۆله‌که‌یه‌کیش بکوژرێ. به‌ڵام نازانم بۆ پڕ به دڵ پێم خۆشه‌ له‌و فه‌له‌ستینیانه ده‌کوژرێ!!
له‌وانه‌یه‌ پێوه‌ندی هه‌بێ به‌وه‌ که‌ ئه‌و فه‌له‌ستینیانه‌ له‌ کاتی به ته‌عریب کردنی که‌رکووک، چۆن سه‌دام حوسه‌ین ده‌هات و ئه‌وانی ده‌هێنا وه‌ک عه‌ره‌بێک ده‌ستیان ده‌گرت به سه‌ر ماڵ و سامانی کوردان دا.
له‌ لایه‌کی دیکه‌شه‌وه‌، ئاخر خۆ نه‌ته‌وی ئیسراییلیش مافی خۆیه‌تی که‌ له‌ سه‌ر ئه‌م گۆی زه‌ویه‌ شوێنێکی هه‌بێ بۆ ژیان کردن.. وه‌ک مێژوو ده‌ری ده‌خات ئه‌و وڵاته‌ی که‌ ئه‌مڕۆ فه‌له‌ستینیه‌کان و ئیسراییلیه‌کان له‌ سه‌ری مشت و مڕیانه هی هه‌ردووکیان بووه‌ و پێکه‌وه‌ ژیاون تا کوو ئیسلام هاته‌ نێویانه‌وه‌ و ئیتر ئه‌و جووله‌کانه‌ی که‌ نه‌یانویستوه‌ ئایینی ئیسلام قه‌بووڵ بکه‌ن، ده‌رکراون به‌ڵام دوای شه‌ڕی دووهه‌می جیهانی و دیارده‌ی هولوکاست گه‌ڕانه‌وه‌ زێدی باب و باپیرانیان که ئاوه‌دانی بکه‌نه‌وه‌..
ئه‌وه‌تا له‌ ژێر سیاسه‌تی ئه‌مڕۆی جیهانی دا ئه‌وا ئێرانیش خۆیی کردوه‌ به‌ برابه‌ش.. جا جه‌نابی برابه‌ش ئه‌گه‌ر پێت ناخۆشه‌ ئیسلام له ناو بچێت!! خۆ هاوسێکه‌یشت (باشووری کوردستان) موسڵمانن ده‌ی ئه‌وان بۆ تۆپ باران ده‌که‌یت و خه‌ڵکی بێ ده‌ره‌تانی ناوچه‌ سنووریه‌کان راو ده‌نێیت....
ئاخۆ داڵده‌یه‌ک هه‌بێ بۆ ده‌رباز بوون له‌م ئیسلام و له‌م برابه‌شانه‌...

Nov 16, 2007

رۆژی خوێندکار و هێزه‌ ئینتزامیه‌کان

دوێنێ رۆژی خوێندکاری زانکۆ بوو له‌ ئێران دا. هه‌ر به‌م بۆنه‌وه‌ "هێزه‌ ئینتزامیه‌کان"به هاوکاری بنکه‌ی په‌روه‌رده‌ کردنی مامۆستای شاری ورمێ به‌رنامه‌یه‌کیان بۆ به‌ڕیوه‌ بردین!! له‌م رێو ره‌سمه‌ شکۆداره‌دا سه‌ردار "که‌ره‌می" ده‌ستی کرد به لێک دانه‌وه‌ی سیاسه‌ته‌کانی ئامریکا هه‌ر له کۆنه‌وه‌ له‌و ده‌مانی که ئامریکا و شۆره‌وی وه‌ک دوو زل هێز نێره‌که‌رایه‌تیان ده‌کرد.... هێنای هێنای پێوه‌ندی دایه‌وه‌ به شۆڕشی گه‌لانی ئێران و که‌نداوی کورد(که چه‌واشه‌یان کردوه‌ به کنداوی فارس یان که‌نداوی عه‌ره‌ب) هه‌روه‌ها کێشه‌ی عیراق و ئه‌فغانستان و ... هتد .
 دواتر ئامه‌ژه‌ی به‌وه‌ دا ، له به‌رانبه‌ر ئه‌و هه‌موو زل هیزی و سوپای ئه‌مریکی و دۆستانی؛ ئێمه‌ش چه‌نده‌ توانا و هێزمان هه‌یه‌ و ئێمه‌ش جیا له نێره‌که‌رایه‌تی، که‌ڵه‌گایه‌تیشمان زیاتره‌...

جیا له‌مانه‌ش له راست و چه‌په‌وه‌ سه‌ربازه‌کانی ئیمامی زه‌مان  له جه‌نابی "سه‌ردار" وێنه‌یان هه‌ڵده‌گرت وئه‌ویش خۆیی قۆز ده‌کرد و به لاچاو سه‌یری له‌پ تابه‌که‌ی به‌رده‌می ده‌کرد...

به‌ڵام خۆزگا رۆژێک بۆم روون بوایه‌ته‌وه‌ که رۆژی خویندکار چ پێوه‌ندیه‌کی بوو به  "هێزه‌ ئینتزامیه‌کان"وه‌!!

Nov 7, 2007

پێگه‌ی قانونیانه‌ی زمانی کوردی له‌ عیراقدا

 
 زمان وه‌نه‌بێت هه‌ر به‌ته‌نها هۆیه‌کی له‌یه‌ک گه‌یشتن بێ، به‌ڵکو بۆ بواره‌ سیاسیه‌کانی نه‌ته‌وه‌، زمان ناسنامه‌یه‌. خۆ نابێ نکولی له‌وه‌ بکه‌ین که‌ یه‌کێک له‌ هۆکاره‌ هه‌ره‌ دیارو زه‌قه‌کان که‌ کوردی به‌ کورد هێشتۆته‌وه‌ زمانه‌که‌یه‌تی، بۆیه‌ له‌ به‌دیهێنانی داخوازیه‌ سیاسیه‌کانیش ده‌بێ پرسی زمان له‌ پێشه‌نگه‌وه‌ بێ. گه‌ر قوڵتریش بنواڕین؛ په‌نا بۆ پێناسه‌ی نه‌ته‌وه‌ ببه‌ین ئه‌وا دیسان زمان پێکهاته‌یه‌کی هه‌ره ‌کارای پیناسه‌که‌ پێک ده‌هێنی و وه‌ک کۆڵه‌گه‌یه‌کی سه‌ره‌کی خۆی ده‌نوێنێ. سه‌باره‌ت به‌پرسی داکۆکیکردن له‌سه‌ر زمانی دایک به‌شێوه‌یه‌کی قانونیانه‌، سیاسه‌تمه‌دارانی کورد تائێستاکه‌مته‌رخه‌م بوون.


ده‌ستووره‌کانی پێشو
ده‌ستوری یه‌که‌می عێڕاق ١٩٢٥به‌ هه‌ر ١٢٣ مادده‌که‌یه‌وه‌ نه‌ک ددانی به‌زمانی کوردی نه‌ناوه‌ به‌ڵکو خۆی بواردوه‌ له‌ ناوهێنانی ئاخێوه‌ره‌کانی وه‌ک پێکهاته‌یه‌کی عێڕاق. به‌ڵکو له‌جیاتی ئه‌وه‌ له‌ مادده‌ ١٧یدا هاتوه‌" عه‌ڕه‌بی زمانی فه‌رمییه‌ مه‌گه‌ر قانونێکی تایبه‌تی بۆ ده‌ربچێ" . هه‌رچه‌نده‌ ده‌ستوره‌که‌ دوجار هه‌موار کرا: یه‌که‌میان دوای سێ مانگان له‌هه‌مان ساڵ‌ و دوهه‌میشیان له‌١٩٤٣، به‌ڵام هیچ کام له‌و دو هه‌موارکردنه‌ قانونیانه‌ مادده‌ی ناوبراویان نه‌گرته‌وه‌، یان مادده‌یه‌کیان له‌دوتوێی ده‌ستوردا زیاد نه‌کرد که‌سه‌لمێنه‌ری فه‌رمێتی زمانی کوردی بێ. هه‌رچه‌نده‌ پێش هه‌موارکردنی دوهه‌م ‌و له ‌١٩٣١ "قانونی زمانه‌ ناوچه‌ییه‌کان" ده‌رچو، که‌به‌پێیه‌وه‌ له‌چوارچێوه‌یه‌کی دیاریکراو ددانی به‌زمانی کوردی دادنا، به‌ڵام وه‌ک زمانێکی"سه‌ربه‌خۆ" سه‌یری نه‌کرا به‌ڵکو وه‌ک زمانێکی ناوچه‌یی. سه‌رنج لێره‌دا ئه‌وه‌یه‌ که‌ قانونی ناوبراو ئاماژه‌ بۆ مادده‌ی ١٧ی ده‌ستور وه‌ک بنه‌مای ره‌وایه‌تی ناکا، له‌هه‌مان کاتیشدا ده‌ستور له‌دوهه‌مین هه‌موارکردنیدا رێی به‌و ئاقاره‌دا نه‌بردوه‌. راسته‌ قانونی زمانه‌ ناوچه‌ییه‌کان هێزی فه‌رمانبه‌ردارێتی قانونی هه‌بووه‌ به‌ڵام هه‌موارکردن، تاگۆڕین‌ و لابردنیشی ئاسان بووه‌، ئه‌و هێزه‌ی نه‌بووه‌ که‌ مادده‌یه‌کی ده‌ستور هه‌یبووه‌.

له‌ده‌ستوری کاتی ١٩٥٨دا بێجگه‌ له‌ماده‌ی راڤه‌هه‌ڵگری ٣ له‌هیچ مادده‌ی دیکه‌یدا باس کورد و زمانه‌که‌ی نه‌هاتوه‌. مادده‌ی سێهه‌میشی که‌عه‌ڕه‌ب ‌و کورد به‌ هاوبه‌ش له‌نیشتمان داده‌نا، به‌ڵام به‌هۆی ناواخنی مادده‌ی پێشوی به‌وه‌ی "عێڕاق (وه‌ک گشت) به‌شێکه‌ له‌ نه‌ته‌وه‌ی عه‌ڕه‌ب "هه‌رچی مافی نه‌ته‌وایه‌تی غه‌یره‌ عه‌ره‌به‌کانه‌ سڕیه‌وه‌. خۆ له‌ده‌ستوری ناوبراودا به‌هیچ شێوه‌یه‌ک ئاماژه‌ به‌فه‌رمی بونی زمانی کوردی نه‌کراوه‌.

هه‌رچی ده‌ستوری ١٩٦٤یشه‌ ئه‌وا له‌مادده‌ ٣یدا هاتوه‌ "ئیسلام دینی ده‌وڵه‌ته‌ و رێسای سه‌ره‌کی ده‌ستوره‌که‌یه‌تی ‌و زمانی عه‌ڕه‌بیش زمانی فه‌رمیه‌که‌یه‌تی" به‌م مادده‌یه‌ رێگه‌ له‌ناسینی زمانی کوردی گرتوه‌، هه‌رچه‌نده‌ بۆره‌ ئاماژه‌پێکرنێکی سه‌رپێیش له‌مادده‌ی ١٩ هه‌بوه‌ که "‌ده‌ستور دان به‌مافه ‌نه‌ته‌وایه‌تیه‌کانی کوردان له‌ بۆته‌ی گه‌لی عێڕاق له‌ یه‌کێیته‌کی نیشتمانیانه‌ی براتیانه ‌داده‌نێ".

ده‌ستوری کاتی ١٩٦٨یش به‌هه‌مان داڕشتن له‌مادده‌ چواریدا باس له‌فه‌رمیبونی زمانی عه‌ڕه‌بی به‌ته‌نها ده‌کا.

ده‌ستوری ساڵی حه‌فتاش هه‌مان ده‌ستوره‌که‌ی ساڵی 68ه‌ به‌ڵام به‌هه‌موار کردنه‌وه‌. له‌وده‌ستوره‌دا رێگه‌ به‌زمانی کوردی له‌ناوچه‌کانی حوکمی زاتی دراوه‌. حوکمی زاتیش بۆ ئه‌وشوێنانه‌ بوه‌ که‌زۆرینه‌ی کوردن. به‌ڵام رژێم له‌ڕێگه‌ی سیستمی به‌عه‌ڕه‌بکردن زۆر شوێنی کوردستانی به‌عه‌ڕه‌ب کردن، وله‌ حوکمه‌زاتیه‌که‌و ئازادی زمانیشی بێ به‌ری کردن.


ئایا زمانی کوردیی پێویست نییه‌؟
کاتێک قانونی به‌ڕێوه‌بردنی ده‌وڵه‌تی عێڕاق بۆقۆناخی گواستنه‌وه‌ش داڕێژرا به‌به‌راورد له‌گه‌ڵ ده‌ستورو قانونه‌کانی پێش‌خۆی جیاوازی‌ و گۆڕانکاری به‌رچاوی له‌گه‌ڵ خۆی هێنا. ده‌ستوری هه‌میشه‌یش هه‌مان مادده‌ی نۆهه‌می قانونی ناوبرای له‌دوتوێی ده‌قی خۆیدا داڕشتۆته‌وه‌. لێ ئه‌مجاره‌یان ژماره‌ چواری له‌ریزبه‌ندیکردنی مادده‌کانی وه‌رگرتوه‌ به‌لێزیادکردنی دوبڕگه‌ی تایبه‌تمه‌ند به‌زمانی تورکمانی ‌و سریانی ‌و زمانه‌ ناوچه‌ییه‌کانی دیکه‌.

دێڕی یه‌که‌می مادده‌ی چواره‌م که‌ڕێسایه‌کی گشتیه‌ زۆر قانونیانه‌ داڕێژراوه‌ که‌ ده‌ڵێ" اللغه‌ العربیه‌ واللغه‌ الکوردیه‌ هما اللغتان الرسمیتان للعراق" به‌ڵام له‌بڕگه‌ی دواتردا که‌ سیفه‌ته‌ فه‌رمییه‌که‌شی ده‌کاته‌وه‌، ئه‌و تێبینییه‌ له‌خۆ هه‌ڵده‌گرێ که‌زمانی کوردی هاوشانێتی فه‌رمی بونی له‌هه‌مبه‌ر زمانی عه‌ڕه‌بیدا له‌ده‌ست ده‌دا، یان هه‌رهیچ نه‌بێ بازنه‌که‌ی ته‌سک ببێته‌وه‌. رسته‌ی سه‌رو به‌ڕه‌هایی هاتوه‌، خۆشی خۆی شیده‌کرده‌وه‌، چونکه‌ فه‌رمیتی بوون هه‌مو بواره‌کانی ژیانی دانیشتوانی عێڕاقی ده‌گرێته‌وه‌، به‌ڵام کاتێک هه‌ر خودی مادده‌که‌ دێت‌ و خوردی ده‌کاته‌وه‌ له‌ خاڵی دوهه‌می بڕگه‌ی دوهه‌میدا به‌وه‌ی زمانی فه‌رمی ده‌زگا فه‌رمیه‌کان هه‌رکامێک له‌ دوزمانه‌کانه ‌"بأی من اللغتین". لێره‌دا داڕشتنه‌که‌ ئه‌و فه‌رمانبه‌ردارێتییه‌ زه‌قه‌ نادات به‌ده‌سته‌وه‌ له‌وه‌ی که‌ بگوترابا به‌هه‌ردو زمانه‌کان ده‌بێ. ئه‌و بوارانه‌ی که‌ خاڵه‌که‌ باسی ده‌کا له‌ ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران و ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران به‌پێی رێژه‌ی ئه‌ندامانی که‌ عه‌ڕه‌بن و به‌ کرداریش هه‌روا بوه‌ زمانی عاڕه‌بی به‌کار هاتوه‌. چونکه‌ به‌پێی خاڵه‌که‌ هه‌ریه‌کێ له‌ زمانه‌کان ده‌ربه‌ستی ره‌وایه‌تی ده‌ستوریانه‌ وه‌رده‌گرێ. به‌ڵام گه‌ر هاتباو هه‌ردو زمانه‌که‌ی ئیلزام کردبا ئه‌وا کاره‌که‌که‌ به‌جۆرێکی دیکه‌ ده‌که‌وته‌وه‌. تێبینییه‌کی دیکه‌ ئه‌وه‌یه‌ که‌ بڕگه‌که‌ راسته‌وخۆ جێبه‌جێ ناکرێ چونکه‌ ده‌بێ قانونێک ده‌ربچێ‌ و ئه‌و بوارانه‌ی بڕگه‌که‌ بۆی داناوه‌ له‌خۆیه‌وه‌ بگرێ. ئایا ئه‌و قانونه‌ که‌ی ده‌رده‌چێ؟


زمانی کوردی ته‌نیا له‌ کوردستان فه‌رمییه‌
خاڵی جیمی بڕگه‌ی دو ددان به‌هه‌مو به‌ڵگه‌نامه‌کان داده‌نێ که‌ به‌هه‌ردو زمانه‌که‌ نوسرابن. به‌ڵام هه‌رخۆی چ له‌ قانونی به‌ڕێوه‌بردنی ده‌وڵه‌تی پیشوو چ ئێستا دۆکیومه‌نته‌ قانونیه‌کان هه‌ر به‌زمانی عه‌ڕه‌بی ده‌رچون، دانه‌ی ره‌سه‌ن ‌و ئۆرژینال هه‌ر به‌و زمانه‌ چاپکراون ‌و به‌هه‌ند هه‌ڵگیراون. دواتر خه‌ڵکی دیکه‌ به‌ناڕه‌سمی کاری وه‌رگێڕانیان راپه‌ڕاندوه‌. ئاشکراشه‌ وه‌رگێڕان زۆر جیاوازه‌ له‌ دانه‌ی ره‌سه‌ن (ئۆرژینال). گه‌ر هه‌ر گرفتێک له‌سه‌ر ره‌وسه‌نێتی ئه‌و ده‌ستوره‌ بێته‌ پێش ئه‌وا ڕاسته‌وخۆ په‌نا بۆ داڕێژراوه‌ عه‌ڕه‌بیه‌که‌ ده‌بردرێ، له‌کاتێکدا ده‌قی مادده‌که‌ شتێکی دیکه‌ ده‌ڵێ.

له‌و بواره‌دا ده‌کرێ نمونه‌ به‌ یه‌کێتی ئاوڕوپا بهێنینه‌وه‌ که‌ پێش فراوان بونه‌که‌ هه‌ر دوازده‌ زمانه‌کانی وڵاتانی ئه‌ندام زمانی فه‌رمی ‌و ئۆرژینال بون. زمانی فینله‌ندی که‌ ده‌وروبه‌ری 4 ملیۆن که‌س قسه‌ی پێ ده‌که‌ن هاوشانی زمانی ئینگلیزی بو. نوێنه‌رانیان له‌ په‌‌رله‌مانی ئه‌وروپا له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی زمانی ئینگلیزی و فه‌ڕه‌نسی وه‌ک زمانی دایکیان ده‌زانن به‌ڵام هه‌ر به‌زمانی زگماکیان قسه‌ ده‌که‌ن. ئا‌وڕوپایه‌ک که‌کێشه‌ی نه‌ته‌وایه‌تی تێدا نییه‌ ئاوا ده‌ست به‌زمانه‌کانی ده‌گرێ به‌ڵام لای ئێمه،‌ که‌زمانمان ناسنامه‌مانه‌ ئاوا سه‌ودای له‌گه‌ڵ ده‌کرێ.

خاڵی (د) و(ه) دیسان به‌ ئاڵۆزاوی ‌و ته‌مومژاوی واژه‌ی فه‌رمیبوون شی ده‌که‌نه‌وه‌. چونکه‌ له‌یه‌که‌میاندا "الظوابط التربویه‌ " ده‌کاته‌ مه‌رجی کردنه‌وه‌ی فیرگه‌کان به‌ هه‌ردو زمانه‌کان له‌هی دوهه‌میشدا "ایه‌ مجالات اخرى یحتمها مبدأ المساواه‌" ده‌کاته‌ پێوه‌ر. پرسیار لێره‌دا ئه‌وه‌یه‌ کامه‌ بنه‌مای یه‌کسانی؟ باشه‌ بۆ مادده‌که‌ به‌شێوه‌یه‌ک دانه‌ڕێژرا، بڵێ ئه‌و باره‌ی ئێستا هه‌یه‌ سه‌باره‌ت به‌پاره‌و پول وپاسپۆرته‌کان به‌پێی فه‌رمیبونی هه‌ردو زمانه‌کان بگۆڕدرێ. ئایا ئه‌و بنه‌مای یه‌کسانێتیه‌ واده‌کا که‌ رویه‌کی پاره‌ و پوله‌کان ببێته‌ کوردی؟ یان هه‌ر به‌گوێره‌ی عورفی باوی زمانی سه‌رده‌ست ده‌ڕوا؟

بڕگه‌ی سێهه‌می مادده‌که‌ ئه‌وه‌نده‌ نه‌شازه‌ که‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا زیاده ‌"تستعمل المؤسسات والاجهزه‌ الاتحادیه‌ فی اقلیم کوردستان اللغتین" چونکه‌ گه‌ر به‌گوێره‌ی ئه‌و مادده‌یه‌ بێ ئه‌وا که‌ سیفه‌تی فه‌رمانبه‌ردارێتی هه‌یه‌ باقی سنوری عێڕاق ته‌نها زمانی عه‌ره‌بی به‌کار ده‌هێنێ، له‌به‌رامبه‌ردا ده‌بێ له‌ کوردستان هه‌ردو زمانه‌که‌ هاوشان بن. ئه‌و ده‌قاوده‌قییه‌ی بڕگه‌که‌، بڕگه‌ی یه‌که‌م ده‌سڕێته‌وه‌. که‌واته‌ ئه‌و فه‌رمی بونه‌ سنوری له‌گه‌ڵ سنوری هه‌رێمی کوردستاندایه‌. سنوری هه‌رێمی کوردستانیش به‌پێی مادده‌ی 140 بێ تا کۆتایی ساڵی 2007 ده‌خایه‌نێ. که‌واته‌ به‌ گوێره‌ی جێبه‌جێکردنێکی ده‌قاوده‌قی بڕگه‌که‌ بێ زمانی کوردی له‌ به‌شه‌ کوردستانه‌ دابڕاوه‌که‌‌دا به‌که‌رکوکیشه‌وه ‌به‌ره‌سمی به‌کار ناهێنرێ.

مایه‌ی تێڕامانه‌ که‌ دادگای تاوانه‌کانی ئه‌نفال به‌گوێره‌ی بریاری ژماره‌ 10 ی ساڵی 2005 ئه‌نجومه‌نی نیشتمانی عێڕاق به‌ناوی قانونی دادگای تاوانی عێڕاقی باڵاوه‌ ده‌رچوه‌، پرسی زمانی به‌ئاراسته‌یه‌کی جیاواز له‌گیانی ده‌ستور چاره‌سه‌ر کردوه‌. قانونی دادگا له‌دوتوێی هه‌ر 40 مادده‌که‌یدا به‌لای ناوه‌ڕۆکی مادده‌ی چواری ده‌ستوردا ناچێ، به‌ڵکو به‌زه‌قی له‌ مادده‌ 32یدا هاتوه‌: تکون الغه‌ العربیه‌ هى اللغه‌ الرسمیه‌ فى المحکمه‌'. لێره‌دا ده‌کرێ ئه‌و پرسه‌ بکرێ؛ تاچه‌ند ئه‌و مادده‌یه‌ و کارپێکردنه‌کانی ره‌وایه؟ تاچه‌ند ده‌ستوریانه‌یه‌؟

گه‌ر بێت‌‌ و پرسی زمان وه‌ک بابه‌تێکی ناسنامه‌یی لێک نه‌درێته‌وه‌، به‌وه‌ی بگوترێ زمان ته‌نها ئامرازێکی ئاخاوتن‌ و له‌یه‌ک تێگه‌یشتنه‌، بۆیه‌ ئه‌و بایه‌خه‌ چاره‌نوسسازیه‌ی نیه‌ که‌ خۆی له‌قه‌ره‌ی ناسانامه‌بوونی نه‌ته‌وه‌یه‌ک یان گروپیکی کۆمه‌ڵایه‌تی بدا. بۆ بێ بنه‌ماکردنی ئه‌و گوته‌یه‌، ده‌ڵیین گه‌ربێت‌ و هه‌ندێ جار به‌ دابینبونی ده‌رفه‌تی ئازادی ‌و دیموکراسی‌ و په‌روه‌رده‌ی ته‌واو که‌له‌یه‌ک تتێگه‌یشتن‌ له‌کۆمه‌ڵگایه‌کی ته‌واو ئازاد و یه‌کسان ‌و دیموکراتدا وابێ، به‌ڵام له‌زمانی قانون ‌و دادگادا وانیه‌. هه‌ر ڕسته‌ بگره‌ ده‌سته‌واژه‌ و وشه‌یه‌کی، ته‌نانه‌ت ئامرازیکی په‌یوه‌ندی زمان رۆڵی یه‌کلاکه‌ره‌وه‌ له‌تێگه‌یشتن‌ و راڤه‌کردنی ده‌قێکی قانونی یان بریارێکی دادگایی ده‌بێنێ. گرنگیه‌که‌شی زیاتر له‌وه‌دا یه‌ که‌راسته‌وخۆ ژیانی تاکی په‌یوه‌ستیدار به‌ فڵانه‌ قانون ‌و بڕیاری دادگایی له‌سه‌ر به‌نده‌.

ئه‌و قانونانه‌ی سه‌رو له‌ حکومه‌تی فیدرالیه‌وه‌ ده‌رچوون، به‌ڵام کاتێک چاو به‌ قانونه‌کانی خودی هه‌رێمی کوردستانیشدا ده‌خشێنینه‌وه‌‌ ده‌بینین پرسی زمان تاڕادده‌یه‌کی زۆر فه‌رامۆش کراوه‌، چونکه‌ زۆر له‌ قانونه‌کانی هه‌رێم به‌ زمانی عه‌ڕه‌بی ده‌رچون. له‌روی کرده‌ییه‌شه‌وه‌ دادگاکان تا ئێستا هه‌ر زمانی عه‌ڕه‌بی به‌کار ده‌هێنن. ئه‌مه‌ هه‌موی پرسی ته‌واو لیتێنه‌گه‌یشتن له‌ بابه‌تی زمان وه‌ک ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌یه‌ک ‌و قه‌واره‌ سیاسیه‌که‌ی دێنێته‌ به‌ر باس.
ژێده‌ر:نیقــاش- شه‌فیقی حاجی خدر – 7/11/2007 -

Oct 24, 2007

مريواني‌ها با بمب گوگلي به دفاع از هويت درياچه شهرشان مي‌روند

در اولين اقدام هماهنگ وبلاگ نويسان كرد صورت گرفت
مريواني‌ها با بمب گوگلي به دفاع از هويت درياچه شهرشان مي‌روند

Google_Bomb_Zeribarكوردنيوز :: آژانس خبري مناطق كردنشين گروهي از وبلاگ نويسان مريواني‌ برای حمایت از نام اصلی بزرگترين درياچه آب شيرين جهان ، بمب گوگلي تحت عنوان زريوار راه اندازي كرده‌اند و از اين طريق سعي دارند مردم جهان را با نام واقعي و درست اين درياچه آشنا كنند.
به گزارش كوردنيوز ، اين وبلاگ نويسان كه معتقد به تحريف نام درست اين درياچه هستند با راه اندازي صفحه ای به آدرس lakezarivar.blogfa.com قصد دارند وقتی کاربران كلمه زرێوار، زریوار و Zarivar را جستجو مي‌كنند وارد اين صفحه شده و با اين جمله روبرو شوند که "درياچه‌اي كه شما جستجو كرده ايد در هيچ جايی وجود ندارد چراكه نام صحيح آن زرێبار بوده و هميشه زرێبار باقی خواهد ماند."
همچنين در اين صفحه به جستجوگران توصيه می شود تا با كليك برروي لينك جستجوي اسم درست اين درياچه به دو زبان فارسي و كردي در گوگل و مطالعه كتابهاي تاريخي متقاعد شوند که نام صحيح اين درياچه ، زرێبار(كوردي) ، زریبار (فارسي) وZeribar است نه زرێوار، زریوار و Zarivar .
طراحان اين بمب گوگلي در تلاش هستند با دعوت از ساير وبلاگ نويسان جهت لينک (پيوند) دادن به اين صفحه در وبلاگ های خود و جستجوی مداوم آن در گوگل و باز کردن مکرر وبلاگ ، اين صفحه را براي جستجو برای اصطلاح زرێوار، زریوارو Zarivar به صدر فهرست گوگل منتقل کنند.
اين اولين اقدام هماهنگ و گسترده وبلاگ نويسان كرد در واکنش به مسايل مختلف در اينترنت است.
دریاچه زریبار در يك نگاه
دریاچه زریبار بزرگترين درياچه آب شيرين جهان ، در فاصله ۳ کیلومتری غرب شهر مریوان، در استان کردستان و از مکان‌های دیدنی و گردشگری این استان است. آب اين درياچه از تعدادی چشمهٔ کف جوش و نزولات جوی تأمین می‌شود. در بیشتر زمستان‌ها سطح دریاچه کاملاً یخ می‌بندد. این درياچه در طول جغرافیایی ′۸°۴۶ و عرض جغرافیایی ′۳۲°۳۵ و ارتفاع ۱۲۸۵ متری از سطح دریا واقع گردیده‌است. طول زریبار حدود ۵ کیلومتر و عرض آن حدود ۱٫۶ کیلومتر است. وسعت درياچه به دلیل تغییرات حجم آبی در فصول مختلف متغیر و حداکثر عمق آن ۱۲ متر است.
منبع:www.kurdnews.ir

Oct 19, 2007

تراژدی جاده‌ی ابریشم مریوان _ سقز

 آن زمان که انسان کوه‌نشینی را رها کرد و رو به مدنیت آورد، آن زمان که اکوسیستم دست خورد و زندگی شروع شد، از آن زمان، سنگ های کوه‌های جاده‌ی مریوان-سقز هر سال باران تیره‌ای را از چهره‌شان پاک می کنند. سنگ های دوران های اولیه‌ی زمین شناسی از قعر زمین بالا آمده‌اند. کوه به ستوه آمده‌ است.. ستیغ کوه دارد به جلگه می رسد.. اینجا سلاخ خانه‌ی رودخانه‌ و درختان است.. بهار زیبای "سرشیو" نوید زخم عمیق دوباره‌ی جان کندن را به این سنگ ها و مردنی تدریجی را به پشته‌ها و پرندگان می دهد.. اینجا هر سال با آمدن بهار، طعم مرگ، بوی مرگ، زخم جانکاه‌ بولدوزر و لودر و کمپرسورها بر طبیعت زخم دیده‌ سنگینی می کند.. اینجا جاده‌ی ابریشم نیست، اینجا دیوار عظیم چین نیست، اینجا تونل مانش نیست، اینجا جاده‌ی هزار ساله‌ی مریوان_سقز است.. اینجا افق معنا ندارد، اینجا ابدیت معنا ندارد، انتها معنا ندارد، اینجا آسمان فرو ریخته‌ است، اینجا هوای تیره‌ فراوان و گله‌های پرندگان در ناامیدی هستند.. اینجا پارکینگ لودر و بولدزر و کمپرسورهای زمانه است و هر سال رانندگانشان با آمدن بهار دستگاه های عظیم راه سازیشان را از پارکینگ بیرون می آورند و باز هم نوید بهاری دگر و سالی دگر با هزاران مسافر چشم به راه انتها..
 مسافرانی که از سال ها پیش بین شهرهای سقز _مریوان مسافرت کرده‌اند همواره‌ به‌ دیدن این صحنه‌های پر از خشم بولدوزر و لودر و خاکسترهای سر به فلک کشیده‌، عادت کرده‌اند. همواره‌ به دیدن رودبارهای خون افشان، به دیدن آبشارهای پر از آه و حسرت و جوشش سادگی روستاییان عادت کرده‌اند.. هر سال به دلیل توقف های اجباری که به‌ منظور (مثلا)خاک برداری و لایه‌ روبی کردن مسیر جاده‌ برای مسافران پیش می آید؛ بسیاری از مسافران از دانشجویان و سربازان گرفته‌ تا بیمارانی که به منظور معالجه به سوی شهرهای شمال غرب کشور -به‌ خصوص تبریز-عازمند. این توقف های اجباری باعث شده‌ است که به موقع به سرویس مورد نظر خود نرسند و با تأخیرهای چند ساعته‌ به سر مشکلاتشان برسند.. 
آری..جاده‌ی ابریشم مریوان-سقز سالهاست که مورد بهره‌برداری مسؤلان قرار گرفته‌ است.. هر سال با بهره‌ای فراوان و بهتر!! هر سال با بودجه‌ی فروان و کار اندک، سال را به فصل باران می سپارند و پروژه‌ بهره‌برداری شده‌، را برای سال آینده‌ وا می گذارند.. اما هنوز هیچ بهره‌ای برای مردم در بر نداشته‌ است!! هر سال بهره‌ای فراوان و بهتر برای مسؤلان و شراره‌های انزجار مردم از مسؤلان فزون تر..

  بحث مسافر کش های درجه‌ 3 بحث دل به دریا افکندن هاست.. بحث مینی بوس های از رده‌ خارج، با تاریخ مصرفی زنگار زده‌.. بحث مینی بوس های نعش کش، در حکم شترهای از کاروان برگشته‌، خسته‌ و رنجور، مینی بوسهایی که سال های متمادی است که طلوع خورشید را در آغوش و غروب خورشید را در این دو شهر به سر منزل نشانده‌اند.. شب و روز و زمستان های برفی و راه صعب العبور را با جان دل خریده‌اند.. نه تنها مسافر کش بوده‌اند، بلکه بارکش و حتی حیوان کش هم بوده‌اند.
آری اینجا نه تنها برای مینی بوسها بلکه‌ برای انسانها زمان ایستاده‌ است. راه انتها ندارد. آری اینجا گوشهای ناشنوا فریاد سکوت بغض آلود جاده‌ و سنگ و کوه‌ و درختان و مسافران را نمی شنوند.. اینجا تراژدی‌وار به تاریخ می پیوندد.

Oct 13, 2007

بژی مزگه‌وت ، بڕوخێ قوتابخانه

دیتنی ئه‌م هه‌واڵه‌ ده‌م باته‌وه‌ بۆ ئه‌و رۆژانه‌ی که‌ چۆن بۆ کڕینی تۆپ یان ئیسفاڵت کردنی حه‌وشی قوتابخانه‌ ده‌بوایه‌ ده‌س و دامێنی منداڵان ببوایه‌ین و ئه‌وانیش ده‌س به‌ دامێنی باوکانیان ببوایه‌ن و تا کوو هه‌ر قوتابیه‌ک به هه‌زاران بۆڵه‌ بۆڵی باوکی بیتوانیایه‌ت 200تمه‌ن یان 500تمه‌ن له‌ باوکی بسێنێت ... تا ئه‌و پاره‌یه‌ ده‌گه‌یشته‌ ده‌ستی قوتابخانه‌ هه‌زاران تف و له‌عنه‌ت و شه‌کره‌ جوێنیان بار ده‌کردین .. به‌م کاره‌یان ده‌گووت "همکاری اولیا و مربیان" جا وه‌رن سه‌یری ئه‌م هه‌واڵه بکه‌ن هه‌ر بڵێن گرانیه‌ و وشکه‌ ساڵیه‌ و ده‌یان تڕه‌هاتی دیکه‌...

رۆژنامه‌ی "خورشید" له‌ ژوماره‌ی رۆژی دووشه‌مه‌ 15 ره‌زبه‌رساڵی 87ی هه‌تاوی دا ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌دا که‌ بڕه‌ پاره‌ی مزگه‌وته‌کان 5 قات ده‌بێته‌وه‌!!!!! که‌ به‌م 5 قات بوونه‌وه‌یه‌ ئه‌م ساڵ 600میلیارد ریاڵ واته‌ 60،000،000،000 تمه‌ن...  که‌ دابه‌ش ده‌کرێ به‌ سه‌ر 20هه‌زار و 66 مزگه‌وت دا.
هه‌ر مزگه‌وتێک نزیک به 3میلیونی به‌ر ده‌که‌وێ (بۆ ساڵێک) ئه‌مه‌ له‌ لایه‌ک... له‌ لایه‌کی دیکه‌وه‌ جه‌ماعه‌تی ئه‌لقاعیده‌ش هه‌رخه‌ریکی مزگه‌وت به‌خێو کردنن... له‌ لایه‌کی ئه‌و لاتریش هه‌ر بتهه‌وێت بۆ نمونه تۆزێ ده‌سکاری دیوارێکی مزگه‌وتێک بکه‌یت، ده‌یان سواڵکه‌ر ده‌خه‌نه‌ ناو خه‌ڵکی بۆ پاره‌ کۆ کردنه‌وه‌...قوتابخانـه

خه‌ڵکی که‌ بۆ قوتابخانه‌ی منداڵه‌که‌یان به‌ شه‌ڕه‌وه‌ شتێکیان ده‌دا... ده‌س ده‌که‌ن به‌ لا گیرفانیان دا له‌ به‌ر چاو ئه‌م و ئه‌و که‌ به‌ڵێ، خه‌ڵکی بزانن من خه‌ریکم "باقیات الصالحات" ده‌نێرم بۆ سه‌ر پرده‌که‌ی "صراط"!!

Sep 27, 2007

ته‌می خه‌مان قانگی داوم

ئازارێکی سه‌رسووڕهێنه‌ر پایتا په‌یتا پال به هه‌ناسه‌مه‌وه‌ ده‌نێ؛ و وه‌ک هه‌ناسه‌یه‌کی قووڵ خۆیی ده‌خاته‌ ده‌ره‌وه‌...
هه‌ست به‌ ئازارێکی پڕووکێنه‌ر ده‌که‌م... هه‌ورێ چڵکن سه‌رتاسه‌ری له‌شمی داگرتووه‌... دۆڕاندن سه‌ری تێکردووم .. زۆر کات به‌ زۆر له‌شم له‌ سه‌ر قاچم بار ده‌که‌م.. تا راده‌یه‌ک که‌ به‌ ته‌واوی له‌ سه‌ر جمگه‌کانی له‌شم کاریگه‌ری هه‌بووه‌.. له‌رزینی ده‌سته‌کانم زیاتر و زیاتر بووه‌.. هیچم پێ ناکرێ بۆیان به‌س سه‌یریان ده‌که‌م هه‌ستیش به‌وه‌ ده‌که‌م، که‌ خه‌ڵکی چۆن به‌زه‌یان دێته‌وه‌ پێم دا و له‌ روویان نایه‌ بڵێن ئه‌رێ کاکه!‌ بۆ وا ده‌ستت ده‌لرزی و تووشی شه‌قشه‌قه‌ هاتووی له‌م ته‌مه‌نه‌ که‌مه‌ دا..

 دڵم بووه‌ته‌ مه‌کۆی خه‌مان... رۆژ نیه‌ له‌م مه‌مله‌که‌تی الله‌اکبره‌ دا ده‌یان که‌س نه‌کووژرێت، ده‌یان که‌س بڕیاری سێداره‌یان بۆ ده‌رنه‌چێ، ده‌یان که‌س نه‌فرۆشیه‌ت، ده‌یان که‌س گورچیله‌ی خۆیان نه‌فرۆشن، ده‌یان که‌س له‌ش فرۆشی نه‌که‌ن، ئه‌ویش بۆ چی؟
ته‌نیا بۆ تێر کردنی زگێکی برسی!!!
بایه‌خی مرۆڤ و ده‌عبا وه‌ک یه‌ک وایه‌، بایه‌خی هێستر و مرۆڤ وه‌ک یه‌ک وایه‌ _هه‌ر وه‌ها که‌ له‌ یه‌کێک له‌ ئاوایه‌کانی مه‌ریوان دا کچێکیان گۆڕیوه‌ته‌وه‌ به‌ هێسترێک!!!؟؟
له‌م مه‌مله‌که‌تی _مستضعفان و پابرهنگان_ ‌دا قه‌ڵه‌م بایه‌خی نیه‌ ، نووسین بایه‌خی نیه‌، کتێب بایه‌خی نیه‌، رۆژنامه‌ بایه‌خی نیه‌، رۆژنامه‌ نووسیش تاوانباره‌ وڵاتێک که‌ پر بێت له‌ درۆ و دزی و حیزی و به‌رتیل و ده‌یان شتی تر؛؛ زیندوو مانه‌وه‌ و دیتنی ئه‌م دیمه‌نه‌ ناحه‌زانه‌ بۆ خۆی سه‌دان هونه‌ره‌...
ئیتر تێر کردنی زگی منداڵه‌کانت، پۆشته‌ و په‌رداخ کردنی جل و به‌رگیان بوه‌ته‌ ناسۆرێک، (ئه‌ڵبه‌ت ته‌نیا بۆ چینێک)..
ئه‌وه‌تا ئه‌و که‌سانه‌ی که‌ به‌رده‌وام خه‌ڵکی هان ده‌ده‌ن بۆ هاتنه‌ سه‌ر سندووقه‌کانی ده‌نگ دان و به‌رده‌وام خۆیان به خه‌م خۆری چینی بن دست و بێ ده‌ره‌تان له‌ قه‌له‌م ده‌دا !!! هه‌ر یه‌که‌یه‌ک له‌و (با بڵێن) نوێنه‌رانه‌ی خه‌ڵکی له‌ په‌رله‌مان دا بڕی 100 میلیون تمه‌ن پاره‌یان وه‌ک وام پێ دراوه‌ ئیتر جاران که‌ شه‌هرامی جه‌زایه‌ری ببوه‌ بنێشته‌ خۆشه‌ی سه‌ر زاران، ئه‌وا ئه‌مڕۆکه‌ ته‌واوی نوێنه‌رانی مه‌جلیس هه‌ر یه‌که‌یا‌ن شه‌هرامێکن..  

راده‌ی‌ جاشیه‌تی بۆ حکوومه‌تی ناوه‌ندی و القاعده‌ و حیزبه‌کان و ته‌نانه‌ت بۆ ده‌وڵه‌مه‌نده‌کانیش رۆژ له‌ دوای رۆژ له‌ به‌رز بوونه‌وه‌ دایه‌. له‌م وڵاتی (مستضعفان و پا برهنگان)دا... سه‌دان که‌س مل که‌چی ده‌وڵه‌ت و حیزبه‌کانن و له‌ سه‌ر مووچه‌ و جیفه‌ی ئه‌وان خه‌ریکی کاسه‌ لێسین و دروشمی بژی کۆیلایه‌تی یان به‌رز راگرتوه‌..

به‌رده‌وام له‌ سه‌ر تا سه‌ری مێژوو دا چینێک له‌ کۆمه‌ڵگا بوونه‌ته‌ به‌ردی ژێر هاڕه‌ی ئاش و ده‌سته‌یه‌کی تر به‌هره‌ی ئاشه‌که‌یان خواردوه‌.. چینی هه‌ژار خه‌بات گێڕ بوون و ، چینی ده‌وڵه‌مه‌ندان _ وه‌ک خۆیان ده‌ڵێن _خه‌بات پارێز بوون و له‌ سه‌روی حکوومه‌ته‌وه‌ بوون ..

جا به‌ ده‌س ئه‌م هه‌موو ناسۆر و برین و ئێش و ئازارانه‌وه‌ قه‌تاریش ده‌س ناکه‌وێ خه‌مانی پێ بار که‌یت.........

Sep 13, 2007

سروه سروه‌ی قه‌دیم!

له به‌ر ده‌رکی یه‌کێ له رۆژنامه‌فرۆشه‌کان "سروه"‌سه‌رنجی راکێشام. په‌لم هاویشت و به‌نییه‌تی جاران و به‌یادی یاران له ئامێزم گرت. سروه ‌ئه‌و سروه‌یه‌ نه‌ما‌بوو که ‌ساڵه‌کانی 1988 و 89 هێز و وره‌ و تینی ده‌خسته دڵمه‌وه... وه‌ک فرچک و هه‌وێنێک بوو بۆ من، که مێشک و هه‌ستم پێ زاخاو ده‌دا. به‌داخه‌وه هه‌ر زۆر گۆرابوو له‌ڕ و لاواز و بێ ده‌ره‌تان. نه ده‌ب ده‌به ‌و گه‌ب گه‌به‌یه‌ی جارانی بوو. نه هومێدێکیش بۆ درێژه‌ی خه‌باتی ساڵانی دور و درێژی!!! زۆرم به‌زه‌یی به خۆم و به سروه‌ی ئازیز دا هاته‌وه. به ناچاری 500 تمه‌نم بۆ خه‌رج کرد، تا کوو بیره‌وه‌ریه‌کانی ساڵانی دوور و درێژم بۆ زیندوو بکاته‌وه .. به‌ڵام هه‌ر زووخاوی ده‌رخوارد دام.. ده‌ک به‌زیاد نه‌بێ ئه‌م وه‌زعه ئاخر سروه و دوو ژوماره (258-259) له 74 لاپه‌ڕه‌دا و نیوه‌شی فارسی بێت یانێ چی؟؟؟؟!!!
به‌راستی، سروه‌ش، هه‌ر سروه‌ی قه‌دیم!