eafsaney__xoshewisti

هنریک یوهان ئیبسێن

شاعیر و شانۆنامەنووس هنریک یوهان ئیبسێن (به نوروێژی: Henrik Johan Ibsen) له ٢٠ی مارسی ١٨٢٨ له شاری شییەن (Skein) له دایک بوو و له ساڵی ١٩٠٦ له ئۆسلۆ مردوە.

له بڕی ٢٤ بەرهەمی له چاپ دراوی، دووانیان به ناوەکانی "ماڵی بووکەڵه" و "دوژمنی گەل" وەکوو بەرچاوترین بەرهەمەکانی ئیبسێنن.

ئیبسێن کەسایەتی شانۆنامەکانی زیاتر هەڵقوڵاوی ژیانی خۆیەتی. له منداڵی حەزی له نیگار کێشان بوو. بەڵام به هۆی نەبوونی کەرەستەی پێویست دەستی لەو خولیایه شوشتەوە. له گەل سەرهەڵدانی شۆڕشی ساڵی ١٨٤٨ له باکووری ئوورووپا، ئیبسێن دەستی دایه هۆنینەوەی شێعری ئازادیخوازانه. دوا به دوای ئەوەی له خویندنی پزیشکیدا سەرکەوتنی به دەست نەهێنا، دەستی دایه نووسین.

ژیانی له نوروێژ زۆر به چەرمەسەری تێدەپەڕی و هەر بۆیه دەستی دایه سەفەر کردن. ماوەی ٢٧ ساڵ وڵاتەکەی به جێهێشت و زیاتر له کۆپنهاگن مایەوە، دواتر رووی کردە ئیتالیا و فەرەنسا و ئاڵمان.

له "کۆمیدیای عەشق" هەوڵی داوە حورمەتی ژیانی ژن و مێردی بداته بەر رەخنه. دواتر به دەرکردنی شانۆی "پێرگنت" و هەروەها "براند" به قارەمانیەتی چیرۆکەکەی که هەموو شتێکی به فیدای بیر و بڕوا و ئیمانی کردوە، ناوازیەکی بۆ خۆی رەخساند.

له ١٨٧٠ توانی ٥٠ شێعر له هونراوەکانی به ناوی "ورچی ئەشکنجەدراو" بڵاو بکاتەوە. له سەر تئیوری میرادگری له ١٨٧٩ شانۆنامەیەکی بڵاوکردەوە به ناوی ماڵی بووکەڵه. بەڵام هێنده به رەش بینییەوە ژیان و داهاتووی تاکی ئوورووپی به هەوێنی دژایەتی کردن له گەل سونەت نەخشاند بوو، که زۆربەی هەرە زۆری خەڵکی بە لایانەوە خۆش نەبوو.  

دواتر باشترین بەرهەمی خۆی به ناوی "دوژمنی گەل" بڵاو کردەوە که تێیدا بیرۆکەی زۆرینه دەداته بەر رەخنه و هەڵدەکوتێته سەر رۆژنامەکان. لەم شانۆنامەیه دوکتور ستۆکمان، له واقیع‌دا، خودی ئیبسێن‌ه که بەردەوام له هەوڵی بەربەرەکانێ له گەل زۆرینه و لاینگری له کەمینەیه.

ئیبسێن میتۆدی ریئالیستانەی درام نووسین له ژێر کاریگەری ئانتوان چیخۆف پەیرەو دەکرد. سەرەتای دەسپێکی نووسینەکانی ئیبسێن، هەڵقوڵاوی ئووستوورە و ئەفسانەکانی نوروێژیه و زیاتر به لەحنێکی شاعیرانه نووسراون. ئەم بەرهەمانه ئەگەرچی له فەزایەکی رۆمانسیانەدا نووسراون بەڵام تێکەڵاویەک به ئامیانی واقعیەت و رووماڵ. هەر بۆیه بوەته هۆی جیاوازی نیوان ئیبسێن و باقی درام نووسه رۆمانیسیەکانی وەک ویکتۆرهۆگۆ.

دوا به دوای گەشەی تەکنۆلۆژیا و گۆڕانی ئابووری سەدەی نۆزدە، رەنگدانەوەی ئەم گۆڕانکارییانه له شانۆنامەکانی ئیبسێن به جوانی دیارن و ئیتر ئووستوورە و ئەفسانەکان جێی خۆیان دەدەن به خەڵکی کۆڵان و بازاڕ.

جێگای ئامەژەیه هەموو حەوتوویەک لانیکەم له ١٣٠ هۆڵی شانۆی دونیا، دراماکانی ئیبسێن نمایش دەکرێت. به بۆنەی یەکسەدومین ساڵی مردنی ئیبسێن ساڵی ٢٠٠٦ به ناوی "ساڵی ئیبسێن" ناوزەد کرا.

.....................

منیش له ساڵی ٢٠١٣ رۆشتمه شارەکەی ئیبسێن و وێڕای دیدار له گەل هاوڕێیانم لەو شارە، چەند وێنەیەکم به دیاری هێنایەوە.. 

حاجی موراد - (کورته چیرۆک)

نووسەر: سادق هیدایەت

 وەرگێڕ: عەدنان هونەروەر

حاجی موراد، هەر زۆر به رۆح سووکی له سەر سکۆی دوکانەکە، خۆی هاویشتە خوارەوە. دەستێکی هێنا به چینی عەباکەیدا. پشتوێنە زییوەکەی توند کردەوە. دەستێکی هێنا به ریشە خەنە تێگراوەکەی، بانگی له حەسەنی شاگردی کرد، پێکەوە دووکانەکەیان داخست، دواتر له گیرفانە پان و پۆڕەکەی چوار قرانی دەرهێنا و دای به حەسەن. حەسەن سوپاسی کرد و به هەنگاوە درێژەکانی، دەم به فیقە، له نێو ئەو خەڵکانەی که خەریکی هات و چۆ بوون، بزر بوو.
حاجی عەباکەی که له بن هەنگەڵی نا بوو، دای به سەر شانیا و سەیرێکی دەورووبەری خۆی کرد و له سەر خۆ ملی رێگای گرتە بەر. له هەر هەنگاوێکیدا، پێڵاوە تازەکانی دەنگی خز خزی لێ بەرز دەبوەوە. له رێگادا زۆربەی دووکاندارەکان سڵاویان لێدەکرد و خوڵکیان ئەکرد و دەیان گووت: "حاجی!  مەرحەبا حاجی، وەزعت چۆنه؟ حاجی! دیار نییت ."

حاجی گوێی لەم قسانه پڕ بوو، به پۆزێکەوە خۆی فش دەکردەوە کاتێ پێیان دەیانگووت: "حاجی". هەر به بزەیەکی پیاوانەوە وڵامی سڵاوەکانی دەدایەوە. ئەم وشەیە، بۆ ئەو وەک نازناویک بڕا بوو به باڵایا. خۆیشی چاکی دەزانی که مەکەی نەبینیوە! هەر ئەوە نەبێ که سەردەمی منداڵی، ئەو کاتەی که باوکی مرد، به پێی وەسیەتی باوکی، دایکی ماڵ و هەرچیان بوو، فرۆشتی و کردی به پارەی زێڕ و هەموویان رۆشتن بۆ کەربەلا. پاش یەک دوو ساڵان، پارەکەیان خەرج کرد و کەوتنه سواڵ کردن. بەس حاجی توانیبووی به هەزار زەحمەت خۆی بگەیەنێتەوە لای مامی له هەمەدان. هێندەی نەخایاند مامی مرد و چوونکا میراتبەرێکی دیکەی نەبوو، هەموو موڵک و ماڵی گەیشت بەم حاجیه حازرییه. هەر لە بەر ئەوەی که مامی له نێو بازاڕدا به حاجی ناسرابوو، ئەم نازناوەش له گەل دووکانەکە بڕا به باڵایا. ئەو لەم شارەدا خزم و کەسێکشی نەبوو. چەند جارێکیش گەڕا بوو به دوای دایک و خوشکەکەی که له کەربەلا سواڵیان دەکرد، بەڵام هیچ هەواڵێک و هیچ شوێن پێیەکیان لێنەدۆزرایەوە.

دوو ساڵێک دەبوو که حاجی ژنی هینا بوو. بەڵام له لایەن ژنەوە خۆش بەخت نەبوو. بە تایبەتی کە ماوەیەک بوو بەردەوام له گەل ژنەکەی شەڕ و مەرافێعەی بوو. حاجی هەموو شتێکی پێ تەحەموول دەکرا، بێجگه له تانه و تەشەرەی ژنەکەی. بۆ ئەوەی ژنەکەی بترسێنێت، عادەتی کردبوو به لێدانی! جار و بار خۆیشی لە ئیشەکەی پەشیمان دەبوەوە. هەر زۆر خێرا یەکتریان ماچ دەکرد و ئاشت دەبوونەوە. تووڕەیی و بەدرەوشتی حاجی، زیاتر هی ئەوە بوو که هێشتا مناڵی نەبوو بوو. چەند جارێک دۆستانی ئامۆژگاریان دەکرد که ژنێکی دیکه بخوازه، بەڵام حاجی ملی خوار نەدەکرد و ئەیزانی که هێنانی ژنێکی دیکه چارەرەشی به دواوەیە. هەر بەم بۆنەوە قسە و باسی خەڵکی لەم گوێ ئەهێنا و لەو گوێ ئەیبرد. له لایەکی دیکەش ژنی حاجی هێشتا جوان و تەڕلان بوو، تازە دوای چەند ساڵێک پێکەوە ساچا بوون و ئیتر باش و ناباشییەکانی ژیانیان تێدەپەڕاند. حاجی بۆ خۆیشی گەنج بوو، ئەگەر ویستی خوای له سەر بوایەت منداڵێشیان ئەبوو. ئەمانه هەمووی ببونه هۆی ئەوەی کە حاجی رازی نەبێت ژنەکەی تەڵاق بات. بەڵام ئەم عادەتەی پی تەرک نەدەدرا، ئەیدا له ژنەکەی و ژنەکەیشی هەر زیاتر لەنجی لە گەل دەکێشا، بە تایبەتی له دوێنێ شەوەوە، بینیان هەر زۆر پیس تێک چوو بوو.

حاجی بە دەم ناوکه شووتی ترووکاندن و تف کردن و تووڕدانی خەشەڵەکەی به دەم، له نێو بازار هاتە دەرەوە. هەوای بەهاری هەڵدەمژی. له ناکاو وە بیری هاتەوە که ئێستا دەچێتەوە بۆ ماڵ دیسانەوە چەلەحانێه. یەک ئەم بڵێ و دوان ئەو جواب باتەوە. له ئاکامیش دا، لێدان! دواتر پێکەوە شێۆ بخۆن و دیسانەوە سەیری نێو چاوانی یەکتر بکەن و دواتریش بخەون! شەوی هەینی بوو، ئەیزانی کە ژنەکەی ئەم شەو پڵاوی سەوزەی لێناوە. ئەم خەیاڵانه له مێشکیدا دەهاتن و دەڕۆشتن. سەیری ئەم لا و ئەو لای خۆی دەکرد. قسەکانی ژنەکەی دەهاتەوە یادی: "بڕۆ بڕۆ، حاجیه فشە! جا تۆ حاجیت؟! ئەی بۆ دایک و خوشکت بۆ سواڵ کردن هەڵگیراون؟! جا بڵێ من، من، چۆن میردم نەکرد به مەشدی حوسەینی زێڕنگەر؟ هاتم و شووم به تۆی بێ قابل کرد! حاجیه فشە!"

چەند جارێک لێوی خۆی گەزی له دڵ خۆیدا کوتی ئەگەر لەم کاتەدا ژنەکەی دیبایە، ورگی هەڵئەدڕی! لەم کاتەدا گەیشتە سەر شەقامی بین النهرین. چاوێکی کرد له شۆڕەبییە سەوز و جوانەکانی لێوار چۆمەکە! بیری کردەوە باشتر وایه سبەی که جومعەیە هەر لە سەر له بەیانی له گەل چەند هاوڕێیەکی به ساز و دەهۆڵەوە بچن بۆ دۆڵی مورادبەگ و تا ئێوارە لەوێ بن. لانیکەم له ماڵەوە نابێ که هەم تەڵخ له خۆی هەم له ژنەکەی بچێت!

حاجی گەیشتە کۆڵانێکی نزیک به ماڵی خۆیان. لە پڕ هەستی کرد ژنەکەی له پاڵیەوە تێپەڕی و هیچ خۆیشی نەبزواند. ئێ، ئاخۆ ئەمە ژنەکەی بێت؟ حاجی وەکوو زۆربەی پیاوانی دیکه له پشتی عەبا و چارشێویشەوە ژنیان دەناسی. ژنەکەی نیشانەیەکی تایبەتی هەبوو که له نێوان دەیان ژنی دیکه حاجی زۆر به ئاسانی ژنەکەی خۆی دەدۆزیەوە. له لێواری سپی عەباکەی ناسیەوە! جیگای دوو دڵی بۆ نەمایەوە، بەڵام چۆنه که دیسان و به بێ ئیزنی حاجی، ئەویش لەم دەمەو ئێوارەدا له ماڵ هاتبێتە دەر؟ بۆ دووکانیش نەهاتوە که بڵێم لای خۆم بوە، ئەی له کوێ ئەگەڕێتەوە؟!

حاجی هەوڵ بوو. دڵنیا بوو کە ئیتر ژنەکەی خۆیەتی و لە هەمووی خراپ تر ئەوەیە بۆ لای ماڵەوەش ناچێ! له پڕ تێک چوو. نەیدەتوانی هێمن بێت. دەیهەویست بیگرێت و بیخنکێنێت. له ناکاو قیراندی: "شەهربانوو!".
ژنەکە سەیرێکی کرد و وەک بڵێی ترسا بێ، کەوتە پەلە پەل. لەو لا حاجی خۆی شڵەژاند! ئاگری تێبەر بوو! ئێستا وای لێهاتوە ژنەکەی به بێ ئیزنی ئەو لە ماڵ هاتوەتە دەر، که چی بانگیشی ئەکات و لە هەمووی خراپ تر ئاوڕیشی لێناداتەوە! رەگی غیرەتی هەڵماسی! دیسانەوە قیڕاندی: "هۆی! لە گەل تۆمه! لەم تەنگەی مەغریبەدا لە کوێ بوویت؟! راوەستە با حاڵیت کەم!" ژنه راوەستا و به دەنگی بەرز وتی: "مەگەر فزوولی؟! به تۆ چی؟! هەتیوە ساختەچییه! ئاگات له دەمت بێ! چیتە به سەر ژنی خەڵکەوە؟! ئێستا چارت دەکەم! ئەی خەڵکینه! بگەن به فریاما، سەیر کەن ئەم ساختەچییه چۆن مەستی کردوە، نازانم چی له من دەوێ؟ (روویکردە حاجی) وادەزانی هەڕەمەکییه؟! ئێستا پۆلیست بۆ بانگ دەکەم! پۆلیس هاوار."

دەرکی ماڵەکان یەک به یەک کرانەوە! لەم لا و ئەو لا هەر خەڵک بوون که له دەوریان کۆ دەبوونەوە و به تەواوەتی شوێنەکە قەرەبالغ بوو. حاجی رەنگ به روویەوە نەما، رەگی لا مل و نێوچاوانی گرژ بوو بوون! ئەمەش حاجی بوو که له بازاڕدا ناوبانگێکی هەبوو. خەڵکی دوو چین وەستابوون، ژنەش توند سەر و رووی داپۆشیبوو، هەر هاواری دەکرد: "جەنابی پۆلیس!"

حاجی بەرچاوی تاریک بوو، خۆی کێشا دوا، هاته پێش و هەر له سەر چارشێو، شەقەزیلەیەکی چاکی سرەواندە ژنه و پێی وت: "له خۆ ڕا دەنگی خۆت مەگۆڕە لێم. من هەر به نیگای یەکەم ناسیتم. هەر سبەی سەر لە بەیانی تەڵاق ئەنێمه مشتت. ئێستا ئاوا بەرەڵا بوویت؟ دەتهەوێ ئابڕووی چەنای چەن ساڵەم بدەیت به با؟! قاحبەی بێ‌حەیا! قسەم پێ مەکه با قسە نەکەم لای خەڵکا. کورە خەڵکینه! ئێوە شایەد بن له بەیانی زووتر نییه ئەم کچەتیوە تەڵاقەوقن ئەکەم، ماوەیەک بوو هەر خانەوگمان بووم، هەر خۆمم راگرت، هەر دیانم نا به جەرگ خۆما، بەڵام ئەوا ئێستا ئیتر گەیشتوەتە گیانم! خەڵکینه! ئێوە بزانن ژنی من هەڵگیراوە! سبەی.. خەڵکینه! هەر سبەی..."

ژنەکە رووی کردە خەڵکی: "کورە بێ غیرەتەکان! بۆ هیچ ناڵێن؟! هەر وا سەیری ئەم هیچ و پووچە ئەکەن ئاوا له ناوەڕاستی کۆڵاندا دەسدرێژی له نامووسی خەڵک بکات؟! ئەگەر مەشدی حوسین زێڕینگەر ئێستا لێرە دەبوو، هەمووتانی حاڵی دەکرد. تەنانەت رۆژێک له تەمەنم مابێ تۆڵەی خۆم دەکەمەوە! حەیفی نان نییه سەگی وا بیخوات! خۆ کەس نییه لەم ئەزەلییه بپرسێت: "ئەرێ هەتیو کەرت به چەند؟” ئەمە کێیه خۆی تەپاندوەتە نێو ئادەمیزاد؟! بڕۆ.. بڕۆ.. موشتەری خۆت بناسە. ئێستا پەتپەتیەکت بە سەر دێنم خۆت کەیفی پێ بکەیت! کاکی پۆلیس... "

چەن کەسێک کەوتنە بەین. حاجیان کێشایە قەراخەوە. هەر لەم هان و هوونەدا، پۆلیسێکیش دەرکەوت. خەڵکی بڵاوەیان لێکرد و جەنابی حاجی و ژنی چارشێو قەراخ سپی لە گەل چەند کەس شایەد حاڵ و ناوجیکەر، بەرەو ئاسایش کەوتنه رێ. له رێدا هەر کامەیان قسەکانیان دووپات ئەکردەوە بۆ پۆلیسەکە! هەندێک له خەڵکی وەک گوریس به دوایانەوە شۆڕ بووبوونەوە، تا کوو بزانن ئاخری به چی دەبێت!

حاجی هەڵژنابوو له ئارەق. شان به شانی کاکی پۆلیس له پێش خەڵکەوە دەڕۆشت! ئەم جارەیان دوو دڵ کەوتبوو چوونکا به جوانی سەیری کرد زانی پێڵاوەکان و گۆرەویەکانی له هی ژنەکەی خۆی ناچێ. ئەو ناونیشانانەی که ژنکە دەیدا به پۆلیسەکە، هەموویان راست و دروست بوون. ئەوە ژنەکەی مشدی حوسێنی زێڕنگەر بوو که خۆیشی دەیناسی! زانی که تێکەوتووە. بەڵام درەنگ زانی. ئێستاش نەیدەزانی چ بکات؟! کاتێ گەیشتنه ناوەندی پۆلیس، خەڵکی له دەرەوە چاوەڕوان وەستان. پۆلیس حاجی و ژنەکەی بردە ژووری بەرپرسی پۆلیسخانەکه. پۆلیسەکە دەستی لای تەوێڵی راگرت و بەسەرهاتەکەی وەک راپۆرتێک گێڕایەوە و دواتر خۆی له لاخوارووی ژوورەکه راوەستا.

بەرپرس رووی کردە حاجی:
_ ناوت چییه؟
_ بەڕێز! نۆکەر و بچووکی جەنابت! ناوم حاجی مورادە، هەمووی بازاڕ ئەمناسن.
_ ئیشت چییه؟
_ برنج فرۆشم و خاوەن دووکانم. هەر فەرمایشێکتان بێ ئەینێمه سەرچاوانم.
_ راستە که جەنابت بێ حورمەتیت کردوە بەم خاتوونه و له نێو خەڵکدا لێت داوە؟
_ چیتان عەرز کەم؟! ئەمن وامزانی ژنەکەی خۆمه‌!
_ چۆن بوو واتزانی؟!
_ ئاخر قەراخ عەباکەی سپی بوو.
_ زۆر سەیرە! جا بۆ تۆ دەنگی ژنی خۆت ناناسی؟!

حاجی ئاخێکی هەڵکێشا: "ئاخر خۆ ئێوە نازانن ژنی من چ بەڵایەکە. ئەو ژنەی من دەنگی هەموو گیانلەبەرێک دەردێنێ! کاتێ له حەمام دێتە دەر، لاسایی هەموو ژنەکان ئەکاتەوە و وەک خۆیان قسان دەکات. من وامزانی (ئەمیش هەر ئەوە) و بەتەمایه فریوم بدات و دەنگی لێگۆڕیوم”.

ژنەکە: "چەنێ نانەجیبه! جەنابی پۆلیس! تۆ بۆ خۆت شایەد بوویت که له ناوەڕاستی کۆڵان و له بەرچاوی ئەو هەموو خەڵکەوە، شەقەزیلەی لێدام. ئێستا چۆن زمانی کەوتوەتە لای دەمی، نانەجیم! وا دەزانێ شار بێ قانوونه! ئەگەر مشدی حوسەین بزانێت تەمێت ئەکات! تۆ وا بکەی به ژنی ئەو؟! جەنابی بەرپرس!..."

بەرپرس: "ئادەی خانم! ئیشمان به جەنابت نەماوە، بچنه دەر تا کوو شەش و بشێک لە گەل مامه حاجی دا بکەین!"

حاجی: "کورە گووم خوارد! نەمزانیبوو. به هەڵه بینیبووم. کورە من لای خەڵکی ئابڕووم هەیە!"

بەرپرسەکە شتێکی نووسی و دایه دەستی پۆلیسەکە. حاجیان بردە پێش میزێکی دیکه تاکوو پارەی تاوانەکەی بدات. به دەسەلەرزە پارەکەی بژارد و وەک غەرامه نایه سەر میزەکە. دواتر بردیان بۆ بەر دەرگا. خەڵکی ریزیان لێگرتبوو و هەر پچە پچ باس و خواستەکانیان تاو توێ دەکرد. عەبای حاجیان به سەر شانیوە لا دا و قامچی بە دەستێک هات و لە تەنیشتی راوەستا. حاجی لە تاو شەرمان سەری داخست و هەر لە بەرچاو خەڵکەوە پەنجا قامچیان لێدا. بەڵام بە رووی خۆیدا نەهێنا!

کاتێ تەواو بوو، حاجی دەسەسڕە ئاورێشمیەکەی دەرهێنا و ئارەقەی نێوچاوانی پاک کردەوە. عابا زەردەکەی هەڵگرت و دایەوە به سەر شانیا. لایەکی له سەر عەرز دەخشا. سەری داخست و رۆیشتەوە بۆ ماڵ. هەوڵی دەدا، له سەرە خۆ هەنگاو هەڵێنێ تا کوو بتوانێ دەنگی خزەخزی کەوشەکانی داپۆشێ! دوو رۆژ دواتر حاجی ژنی تەڵاق‌دا!

..................................................... 

تێبینی: ئەم بابەته له ژومارەی ٥٦ی پاشکۆی هزر و هونەری رۆژنامەی خەبات دابەزیوه!

(له کتێبی: کۆیی چیرۆکەکانی زینه به گۆر)

چارەی "جبهة النصرة"

ئەمه چەند پات بوونەی مێژوومانه..

چـارە له ناو بردنی بەرەی "النصــرة" نییه!

.

چـارە، هەڵکەندنی کلتووری عەرەبی _ئیسلامه..

ئیتر نایخوات دایک چۆنه و بابت چۆنه و دانمان بدەنێ و سەرمان ببڕن..

ئیتر بەسمانه تێرمان خوارد له ئایەت و حەدیسە پیرۆزەکانتان..

کوردین، کافرین، بۆ ئەنفال و قڕ کردن و قەڵاچۆ کردن دەبین..

ئێمەش هەر به هەرەوەز دەرتان ئەکەین و ماڵ و حاڵ و نیشتمانمان ئەپارێزین..

ئیتر ماستاو نایخوات، کەر نابین ئەو ئایەتەمان باشه و ئەو سونەتەمان به کار دێت، بۆ خۆتان هەستن بار کەن بڕۆن..

حوشتر بێنن ئایەتەکانتان بار کەن، با لانیکەم گیانی منداڵانمان پارێزراو بێت..

http://peyvlog.blogspot.com

ریچارد داوکینز:

http://peyvlog.blogspot.com

ئەمڕۆژانه ئاگادارکردنەوه بێ کۆتاییەکان سەبارەت به مەترسییەکانی ئایدز و نەخۆشی سەرشێتی مانگا و زۆریکی دیکه له نەخۆشییەکان باوه. بەڵام من لەو بڕوایەدام که دەکرێ ئیمانیش وەک بەڵایەک چەشنی ئاوڵه چاوی لێ بکرێت. تا رادەیەک که له بن هێنانی ئەستەمه.

ئیمان یەعنی بڕوایەکی بێ ئەزموون. تاوانی سەرەکی تەواوی ئایینەکانیش هەر ئەمەیه. ئایا به لەبەرچاو گرتنی بار و دۆخی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئیرلەندای باکوور، ناتوانین بڵێن که وا ئیمان ڤایرۆسێکی مێشکیه و له رادەبەدەر مەترسیداره؟

یەک لەو چیرۆکانەی که بەردەوام به گوێی بۆمب چێنرە موسڵمانەکاندا دەیخوێنن ئەوەیه که شەهـادەت کورتترین رێگای گەیشتن به بەهەشته و خۆ تەقێنەر نەک هەر ئەچێته بەهەشت، بەڵکوو دەچێته بەشی  فوول خۆشی بەهەشتەوە و لەوێ به سەروەریەوە چاوەڕوانی ٧٢ حۆریه مانگ رووخسارەکان دەکات.

هەندێ جار دەگەمه ئەو قەناعەتەی لەوانەیه لووتکەی ئاواتی ئێمه ئەوه بێ که له ئاکام‌دا بگەینه ئەو ئەنجامەی "بەرگری له پیتاندیومی چەکی مەلایانه" بگرین. خواناسانی به ئەزموون بنێرینه بەهەشت تا کوو خاوەن پەردە کچێنیەکان، هەناسەیەکی بێ دڵەڕاوکێ هەڵمژن.

"وتاری ئایا زانستیش ئایینێکه"

هراس از حقی به نام "زبان مادری"

ما زیاران چشم یاری داشتیم

خود غلط بود آنچه می پنداشتیم

تعداد بیست نفر از معلمان در مریوان، گویا همکاران انجمن صنفی یا کانون صنفی معلمان هستند (کانونی که وجود خارجی هم ندارد و پروانەی فعالیت آن هم تمدید نشدە است) در طی نوشتەای از معاون آموزشی ادارەی مریوان حمایت کردەاند و نامەی محرمانەای که در اینترنت پخش شدە است را جعلی می خوانند.

این معلمان تنها به صرف اینکه معاون آموزشیشان انسانی شسته رفته و وارسته و خوشنام هست، و تنها با این دلیل که آنها، وی را می شناسند، نتیجەگیری کردەاند که این کارهای شرم‌آور از آقای "ایرانی" بعید است و در باورشان نمی گنجد که ایشان حاضر به اجرا کردن چنین طرحهایی باشند!(عجب!)

اینجانب که از سال ١٣٧٥ وارد سیستم آموزش و پرورش شدم و هموارە وجود چنین همکارانی را لمس کردەام که برای خوش خدمتی در حق همکاران اداری و مخصوصا برای نهادهای امنیتی و حراستی چه از جان گذشتگی‌ها که نمی کردند، نوشتن این دفاعیه برای معاون آموزشیشان چندان برایم دور از انتظار نیست.

اما ابتدا لازم است که به عرضتان برسانم اخلاق پسندیدە یا نکوهیده دال بر شانه خالی کردن از وظیفەی محوله نمی شود، مخصوصا اگر طرف معاون آموزشی اداره هم باشد.. در ثانی خیلی خوشحالم به اینکه محتوای نامه مجعول نبوده است و تنها گرافیک و چارچوب آن را دلیل بر جعلی بودن نامه آقایانتان فرض کردەاید! تا جایی که خود همان سروران نیازمند به خوش خدمتی نیز، نتوانستەاند از این واقعیت فرار کنند که چیزی به نام زبان مادری و اصل ١٥ قانون (خیلی) اساسی جمهوری جور و فساد اسلامی، کشکی بیش نیست!

همکاران انجمن صنفی! (بدون وجود خارجی) اگر براتون زحمت نیست یکبار هم که شدە به خودتون زحمت بدهید جهت اطلاع عموم به ما هم بگویید که در کدامین بند و فصل اساسنامەی تشکل صنفی معلمان، توجیه کردن نامەهای محرمانه جزء وظایف تشکل ذکر شدە است؟؟ 

چرا آقایانتان نتوانستند بهتون دیکته کنند که مصوبەی شورای عالی انقلاب فرهنگی برای تدریس دو واحد زبان مادری که در خرداد ۱۳۸۸ تصویب شدە آن هم در آرشیو بخشنامەها ماندە است و از اجرا شدن آن خبری نیست؟؟ 

در دفاعیەتان که با رویکردی پاچە خوارانه که برای ایام دهەی (مبارکه) فجر کردەاید، بهتر بود چشم و گوشتان را بیشتر باز می کردید و به دانش آموزانتان به عنوان وظیفەی خویش اعلام می کردید که در همان ایام دهەی فجر برای نیروهای سرکوبگر خمینیسم، ایام طلایی بود و سرآغاز دهەی زجر و بدبختی ملت ما بود. لابد فراموش کردەاید که برای ملت ما، ایام سرکوب و اعدام وقتل‌عام و غارت و شبیخون‌های فرهنگی و سیاسی بود. کوردستان بار دیگر مورد تجاوز، متجاوزان ولایت فقیه و فرمان جهاد بنیانگذارش قرا گرفت و امروز نیز شما به عنوان شورای شهر و معلمان دلسوز و انجمن صنفی التزام کامل خود را به آن نظام ابراز کردەاید تا جمهوری اعدامی اسلامی از طریق کسانی چون شماها به جهانیان نشان دهد که در میان دمکراسی و مردمسالاری از نوع دینی‌اش، حماسه سازی می کند. و از شگرد همیشگی و پوسیدەاش یعنی تشویق سایر معلمان برای پاسخ دادن و سلب دوبارەی چنین سرکوب هایی استفادە می کند برای فرار از هراس و فوبیای حقی مسلم، به نام تدریس به زبان مادری..

گویا همکاران صنفی به جای پرداختن به وضعیت صنفی و خواستەهای معلمان و اعتراض به نبود هزینەهای مناسب که عملا این بودجەها در اختیار تروریستان حزب الله و سپاه انصار و مزدور پروری قرار می گیرد و به جای ایجاد پلی با کارگزاران، خودشان نیز به صفوف کارگزاران علیه معلمان صف‌آرایی کردەاند و به جای زدودن ادبیات تحقیرآمیز که از زبان مادری با نام زبان محلی و گویش‌های بومی یاد می شود، آنچنان در صدور و به روال و به چند و چون نامەهای محرمانه خود را کار کشته نشان دادەاند که انگار تمامی نامەهای محرمانه و امضای و مهر آن از زیر دست این عزیزان معظم و این معلمان پیامبر مسلک به مقامات تحویل می شود. 

عالیجنابان! اکنون که با نام شما نامەای نوشته شدە و شما نیز به صرف جدا نماندن از قافلەی سرکوب زبان مادری و یا به صرف رسیدن به مدارج شاید بهتر، در فیس بوکتان شیر کردەاید. خود آقای "ایرانی" هم صرفا در دایرەی تنازع بقا و احتمالا طی کردن پلەهای صعود دست و پا می زند و دیگران را هم دشمن خود می داند.. اما غافل از اینکه بهتر بود ایشان طرحی ارائه می داد که حدأقل معلمان بیشتر در تلاش برای یاددادن زبان مادری باشند، نه اینکه اکیپی تشکیل دهند و چارچوب گرافیکی نامەهای خودشان را زیر سوال ببرند..(البته وجود چنین نامەهایی که هدفشان نابودی سایر زبانهاست و درز کردن آن به فضای مجازی هم کم نیست)

حال سوال اینست که ای همکاران گرامی! چرا از محتوای نامەی محرمانه هیچ انتقادی نكرده‌اید؟؟ 

چرا از محتوای نوشتەی اینجانب که در وبلاگم موجود است، هیچ انتقادی نکردەاید؟؟ 

تا کی می خواهید چشم و گوش بسته وکیل وصی دیگران شوید؟؟

دوستان همکار! امروز که با زیر پا گذاشتن کلیەی حقوق اساسی ملتی که خود نیز جزیی از آن ملت هستید، لازم است با کمال احترام به عرضتان برسانم که لطف کنید به آقایان سیاست گذار آی‌تی و پلیس سایبری و سانسورچی‌های جمهوری سرکوبگر و اعدامی ایران بفرمایید که از میزان تشدید و فشار غیر قابل تصور بر اینترنت و وبلاگ و سایت‌ها و دامنەهای اینترنتی کم کنید تا کسانی هم چون شماها نیز از وجود آدرس وبلاگ اینجانب و اینکه فیلتر شدە است، متعجب نشوید. (انگار سایت فیلتر شدە ندیدەاید) تا بلکه هم خود و هم رهبرتان که به فیس بوک هم می آیید از فیلترشکن استفاده نکنید. 
(در قسمتی از دفاعیه اشاره‌ به فیلتر بودن وبلاگ بنده‌ كرده‌اند)

زبان محلی، مانع توسعە آموزشی.. عدنان هنرور

به درازای حاکمیت حکومت‌های ایران و با توجه به اینکه پلورالیسم ملی در ایران کاملا مشهود است، سوای از دو برهەی تاریخی هیچ گاه زبان‌های سایر ملل ساکن در ایران به صورت رسمی تدریس نشدە است و آن در خلال سال‌های ١٩٤٥و ١٩٤٦ که آن دوران مربوط به خودمختاری بخشهای از خاک آذربایجان به رهبری پیشەوری و جمهوری کوردستان به رهبری قاضی محمد می‌باشد. حکومت ایران چه پیش و چه پس از انقلاب اسلامی، هموارە در هراس بودەاند که مبادا گسترش تدریس زبان‌های ملت‌های ساکن در ایران، آغازی برای تنش های قومی و جدایی طلبی در ایران باشد.

با روی کار آمدن جمهوری اسلامی و گنجانیدن اصلی موسوم به "اصل پانزدهم" قانون اساسی که در آن صراحتا بیان می کند که: "زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد ولی استفاده از زبانهای محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‌‏های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است." با وجود این اصل، ملت‌های ساکن در ایران همواره این گلایه را مطرح می کنند که این حق قانونی آنها در عمل به اجرا در نیامده است.

بعدها این اصل از مدارس به دانشگاەها تغییر مسیر داد و شورای عالی انقلاب فرهنگی در خرداد ۱۳۸۸ مصوبه آموزش زبان های محلی و قومی در برخی از دانشگاه های این کشور را تصویب کرد. "بر اساس این مصوبه به وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه آزاد اسلامی اجازه داده می‌شود که دو واحد درسی زبان و ادبیات مربوط به زبان‌ها و گویش‌های بومی و محلی ایران مانند آذری، کردی، بلوچی و ترکمنی در دانشگاه‌های مرکز استان های ذیربط به صورت اختیاری ارائه و تدریس کنند".

ناگفته نماند، کاندیدهای ریاست جمهوری نیز برای جمع کردن آراء و کشانیدن مردم به سر صندوق‌های انتخاباتی هموارە نیم نگاهی به این موضوع داشتەاند.

اما در اینکه کاملا نگاهی دیکتاتورانه بر قانون اساسی و بر اصل پانزدهم آن و هم‌چنین بر مصوبەی شورای عالی انقلاب فرهنگی حاکم است، تردیدی نیست. تا جایی که با ادبیات تحقیرآمیز از این زبان‌ها با زبان محلی و گویش‌های بومی نام بردە می شود. از سوی دیگر خوش خدمتی و چاکر منشی بسیاری از مدیران اجرایی و آموزشی، طرحی را به اجرا در آوردەاند با نام "تدریس به زبان محلی، مانع اصلی توسعەی آموزشی" و همانطور که در این سند مشاهده می‌کنید از موفقیت آمیز نبودن این طرح با "تأسف" و به عنوان "مانع توسعەی آموزشی" یاد می‌کنند.

سوای اهمال سیستم آموزشی کشور در اجرای این قانون و این مصوبه و هم چنین پشت گوش انداختن وعدە وعیدهای رئیس جمهورهای دولت‌های حکومت اسلامی، معلمانی دلسوز از داخل سیستم آموزشی کشور، صرفا برای زندە نگەداشتن زبان مادریشان تلاشهایی در این زمینه کردەاند. اما در کمال ناباوری و به جای «ایجاد‌‌‌‌ محیطی امن برای شکوفایی استعداد و انگیزەهای معلمان و دانش آموزان» و «کاهش د‌‌‌‌غد‌‌‌‌غه‌های معیشتی معلمان مانند‌‌‌‌ تامین اجتماعی، تامین مسکن و هزینه سلامت» متأسفانه شاهد پیگیری از سوی نهادهای حراستی و امنیتی هستیم که با ایجاد فشار بر این معلمان از تدریس به زبان مادری، جلوگیری کنند و آنها را به ادارە کل استان معرفی می‌کنند.

این بخشنامه که مشاهدە می‌کنید از منبعی موثق به دستم رسیدە است و جهت شفاف‌سازی و هم چنین افشای دسیسەهای جمهوری اسلامی و خطری که این معلمان را تهدید می‌کند، در معرض عموم گذاشته می‌شود.

http://peyvlog.blogspot.com

هەر بژی فەیس بووق..

ئەڵێن: جنێو دانێ له سەر عەرز، خاوەنەکەی هەڵیئەگرت و ئەینێتە گیرفانی.. ئیتر کەسی وەها هەیه، بڵێ "ئحم"، به لووت بەرزیەوە ئەڵێ ئەوە له گەل منت بوو.. جا تۆ پێت خۆشە له گەل تۆم بێ با له گەل تۆم بێ، بینێ گیرفانت..
ئەکرێ بڵێم زیاتر له هەر سەرەڕۆییەک، سەرەڕۆیی ئایدۆلۆژیایه که باڵی به سەر کۆمەڵگای ئێمەش داگرتوە و تاکەکانمان زۆر به زەحمەت ئەتوانن خۆیان لەو گێژاوی ئایدۆلۆژیایه دەرباز بکەن.. ئۆتۆماتیک ئایدۆلۆژیا ئەمانکاته "مالک". هەر بۆیه زۆربەمان خۆمان به خاوەن دەسەڵات و خاوەن کەسایەتی و خاوەن ژن و خاوەن مناڵ و خاوەن تەڵاق و خاوەن زۆر شتی دیکە ئەزانین.. 
نکوولی ناکرێ لەوەی له دونیای ئەمڕۆژیدا میدیا و نووسین و رۆژنامەگەری بۆ رووماڵ کردنی راستییەکان و هەڵوەشاندنەوەی تەخت و تاراجی دیکتاتۆرەکان رۆڵێکی بەرچاوی هەیه.. پانتایی ئەم دونیای فەیس بووق و ئەنتەرنێته بەهاری عەرەبی ئەخولقێنێت و بۆ دیکتاتۆرەکان خەزان دێنێت و تەنانەت تاکی لووت بەرز و دیکتاتۆریش به چۆک دادێنێت.. 
هەر بژی فەیس بووق..