Sep 16, 2018

از كوپن تا كالا كارت


قبلا اسمش "كوپن" بود. خیلی ها هم از صدقه‌ی سرش، به نان و نوایی رسیدند، خیلی ها هم در صف گرفتن كالاهایش كاراته باز شدند و لب و لوچه‌ همسایگان خودشان را مشت و مال دادند. بازاری پر طمطراق داشت یكی می خرید یكی می فروخت، حتی كوپن سوخته و تاریخ مصرف گذشته هم بازار خودش رو داشت. 
این روزها برای پایبند كردن عده‌ای از مردم به ولایت و جلوگیری از له شدن كامل اقشار آسیب پذیر جامعه، كالا كارت یا همان كوپن سابق قد علم كرده‌ است بلكه بتوانند حلقه به گوش بودنشان همواره‌ مستدام بماند. حالا همان آسیب پذیران با یارانه و ١٠٠ هزار تومان كالا كارت و تخم مرغ ١٠٠٠ تومانی چه جوری می تونند زندگی رو بچرخانند، الله و خامنه‌ای اعلم!
اگر پوست تخم مرغ رو هم دور نیندازید یا لااقل كاملا لیس بزنید به بسیج اقتصادی_اختلاسی كشور كمك وافری كرده‌اید!

Sep 15, 2018

«ایرج میرزا» شاهزاده‌ای منتقد

گردآوری: عدنان هنرور
پاییز ۱۲۵۲ یا ۱۲۵۳ خورشیدی در تبریز متولد شد. از پیشگامان تجدد در ادبیات فارسی بود. ایرج میرزا در قالب‌های گوناگون شعرسروده و ارزشمندترین اشعارش مضامین انتقادی، اجتماعی، احساسی و تربیتی دارند. شعر ایرج ساده و روان و گاهی دربرگیرندهٔ واژه‌ها و گفتارهای عامیانه است اشعار او از جمله اشعار اثرگذار بر شعر دوره مشروطیت بود. تحصیلاتش در مدرسه دارالفنون تبریز صورت گرفت و در همان مدرسه مقدمات عربی و فرانسه را آموخت.
با وجود آنکه ایرج به شاهزادگی خود مباهات می‌کرد، ولی ابیاتی نیز در نقد و بدگویی محمدعلی شاه و احمدشاه از وی باقی‌ مانده‌ است؛ بنابراین او فارغ از حب و بغض و تعصب بی‌جا، منش روشنفکری و آزاداندیشی را پیشه خود ساخته بود. تا جایی که در قیام کلنل محمدتقی‌خان پسیان، از مشاورین او به‌ شمار می‌رفت. او دخالت در سیاست را محافظه‌کارانه در پیش می گرفت و تا جایی تجویز می‌کرد که به منافع شخصی لطمه نخورد؛ ولی در عین حال عقاید وطن‌پرستانه‌ای نیز از خود بروز می‌داد.
آثار ایرج را می‌توان به دو بخش پیش و پس از مشروطه تقسیم کرد. اشعار دوره پیش از مشروطه او که محصول دوران جوانی اوست، بیشتر قصایدی در ستایش رجال زمان و بزرگان قاجار است. بخش بزرگی از این دسته اشعار ایرج امروزه در دست نیست. اشعار دوره پس از مشروطه ایرج که بیشتر به انتقادهای اجتماعی در قالب مضامین بکر اختصاص دارد، دارای اعتبار ادبی بیشتری هستند.


عارف‌نامه معروفترین شعر ایرج میرزا و از مشهورترین منظومه‌های ادبیات فارسی است. شعری در قالب مثنوی در ۵۱۵ بیت که در اصل در هجو عارف قزوینی سروده شده ولی شاعر در ضمن آن به بیان مسائل سیاسی و اجتماعی با نگاه انتقادی نیز می‌پردازد. نکوهش حجاب و مخالفت با خانه‌نشینی زنان، انتقاد از سیاست‌مداران و فضای سیاسی کشور از مضامین دیگر این شعر است که با بیانی طنزآمیز و هزلی مطرح شده‌اند. در «عارفنامه» دلگیری‌های ایرج تنها از عارف قزوینی و حجاب و ملا نیست بلکه از خدا هم دلگیر است زیرا همه آن‌چه نابسامانی و ناهنجاری است زیر سر او می داند. شاعر در عارفنامه که همه‌اش شکوائیه است فرصت مناسبی پیدا کرده که خدمت خدا نیز برسد که همه ذرات عالم به دست اوست.
«چرا پا توی کفش ما گذاری/ چرا دست از سر ما برنداری؟
تو این آخوند و ملا آفریدی/تو توی چرت ما مردم دریدی
خداوندا مگر بیکار بودی/ که خلق مار در بستان نمودی
به شرع احمدی پیرایه بس نیست/ زمان رفتن این خار و خس نیست؟
بیا از گردن ما زنگ وا کن/ به زیر بار خر ملا رها کن»
شاعر برخی از عقب‌ماندگی کشور را به سبب عمل گروهی از روحانیون و روضه‌خوانان می‌دانست. او قصیده‌ای در هجو شیخ فضل‌الله نوری دارد. علی‌رغم اینکه به عنوان یک شاعر سیاسی شناخته نمی‌شود، اما در برابر او موضع‌گیری نموده‌ است.
ایرج در هجونامه مشهور خود به قشر روحانیون ریاکار به شدت می‌تازد ولی در عین حال علمای حقیقی را نیز مستثنی می‌کند:
 در ایران تا بود ملا و مفتی/ به روز بدتر از این هم بیفتی 
ایرج موضع سختی در برابر حجاب داشته‌ است. این موضع را می‌توان به راحتی در قطعه «کاروانسرا» مشاهده کرد.
ایرج منتقد اوضاع جامعه سنتی زمان خویش بود. او به راحتی با زبان مطایبه و طنز، از برخی از رسوم ایرانیان (مانند بلند شدن جلوی پای اشخاص هنگام ورود به مجلس) انتقاد می‌کرد.
نام این رم را چو نادانان ادب بنهاده‌اند/ بیشتر از صاحبان سیم و زر رم می‌کنند
گر وزیری از در آید رم مفصل می‌شود/ دیگر آنجا اهل مجلس معتبر رم می‌کنند
ایرج با وجود آشنا بودن به میزان مجاز بودن ورود هزل به حوزه عفت عمومی در آن زمینه هم زیاده‌روی کرده‌ است، تا جایی که به وفور از معانی زشت، الفاظ رکیک و مضامین مستهجن در اشعار خود استفاده کرده‌ است. اینگونه واژه‌ها چنان زیاد در اشعار او استفاده شده‌اند که به اعتقاد برخی کارشناسان، نمی‌توان دیوان ایرج را در دسترس کودکان قرار داد.
ایرج میرزا با شعر «زهره و منوچهر» مثنوی عاشقانه‌ای را هم سروده‌ است که برگرفته از اسطوره «ونوس و آدونیس» از اساطیر یونانی است.
این مثنوی که با مطلعِ :«صبح نتابیده هنوز آفتاب / وا نشده دیدهٔ نرگس ز خواب» آغاز می‌شود،
محصول سال‌های پایانی عمر ایرج است و به همین جهت ناتمام مانده است.ایرج میرزا که ملقب به «جلال‌الممالک» و «فخرالشعرا» بود در ۲۲ اسفند ۱۳۰۴ خورشیدی در تهران بدرود حیات کرد.
.........................
منابع:
١- ویکیپیدیا
٢- دیوان اشعار

Sep 5, 2018

فضولی



«جا بە تۆ چی؟!» باشترین نەشتەرە بۆ سەر دڵی ئەوانەی سەر ئەکەن بە ناو ژیانتا و پرسیاری قۆڕ ئەپرسن: مێردت نه‌كرد، ژنت نه‌هێنا، بۆ خوێندنت ته‌واو نه‌كرد، بۆ لێك جیا بوونه‌وه‌، روو له خوا به و نوێژه‌كانت بكه، بۆ به‌ڕۆژوو نابی، ئه‌و هه‌موو لایكه چییه ئه‌یكه‌ن بۆ یه‌ك، بۆ مناڵت نابێ، خه‌تای تۆیه یان هاوسه‌ره‌كه‌ت، بۆ هه‌میشه‌ ئۆنلاینی و هه‌روه‌ها ده‌یان پرسیار و له كونی ده‌رزی سه‌ریر كردنی دیكه..
خۆزگا کورد راست و رەوان بیتوانیایەت له یه‌ك رەستە وه‌ك نه‌شته‌ر کەڵک وەرگرێ و به کابرا بڵێت ئاخر تۆ سەلکی سیری، قنچکی پیازی، بە تۆ چی؟ ھا؟!

Aug 27, 2018

سقز- کردستان / 5 شهریور 1358

این عكس حس خوبی بهم میده‌.. حس موجودیت، مبارزه، استقلال طلبی، متجاوزرانی.. احساس توان در مقابل دشمن غاصبگر تا دندان مسلحی چون جمهوری اسلامی..
 یک روز پیش از سقوط شهر پیشمرگه به هلیکوپتر ارتش که در حال گلوله باران شهر است شلیک می‌کند. 
عکاس محمد صیاد

Aug 6, 2018

هاوین؟ هه‌ر باسی مه‌كه!


هه‌ر نازانم هاوین كوێی خۆشه‌؟ گه‌رما كوا خۆشه‌؟.. بۆ هه‌ر كوێ بچیت بۆنی بن هه‌نگه‌ڵ، بۆنی ده‌م و بۆنی قاچ هه‌راسانت ئه‌كات.. سه‌یری ناوشانی هه‌ر كه‌س بكه‌یت خووساوه‌.. تا ئاره‌قی ته‌وێڵ ئه‌سڕی فریای په‌نا مل ناكه‌ویت! نازانی ئاو بخۆیته‌وه‌ یان خۆت بخه‌یته ناو ئاو. به بڕوای من زستان خۆشترین وه‌رزی ساڵه. هه‌ر چه‌ند خۆم له هاوینا له دایك بوم، به‌لام زۆر بێ تامه بۆم.. ئاخۆم ئه‌و كاتیش چ عه‌زابێكم كێشا بێ له‌و قرچه‌قرچه‌ی هاوینه‌دا! حه‌تم نه‌یانزانیوه‌ گه‌رمامه‌ و هه‌راسانم ھەر بۆیە زۆر گریاوم، هێنده‌ قه‌ره‌قاجر بووم و گریاوم و هه‌نسكم داوه‌، بۆ چاره‌سه‌رم بزنێكیشیان كردبوو به خێر كه بمرم! یه‌عنی ئه‌وا زیاتر له چل ساڵه من و ئه‌و بزنه له سه‌ر زیاده‌ ماوین، جا بزانن هه‌ر ئه‌و كاتیش حه‌زم له خوێن ڕشتنی هیچ بوونه‌وه‌رێك نه‌بوه‌ بۆیه توانیومه پیلانی قوربانی چییان به‌ تاڵ كه‌مه‌وه‌!🤪
هه‌ر زستان خۆشه‌ به‌فر ببارێ و پێ بنێیت به سه‌ر به‌فرا و خرمه‌ خرمی بێت و پاڵتۆیه‌ك بكه‌یته به‌رت و كلاوێكیش بنێته سه‌رت، جا قنج!

Jul 19, 2018

به ده‌م رێگاوه‌ گوڵچنین



نه‌ته‌وه‌یه‌كی وه‌ها عاشق پیشه‌ین و ئه‌وه‌نده‌ سۆز و خۆشه‌ویستیمان له په‌ڕه‌ی جگه‌ره‌ ناسكتره‌، كه ته‌نانه‌ت ناو و تایتڵی كتێبی سیاسییه‌كه‌مان ئه‌مه‌یه: "به ده‌م رێگاوه‌ گوڵچنین"!



Jul 9, 2018

وه‌رگێڕانی چواریینه‌یه‌كی خه‌یام


وه‌رگێڕ: ع.هونه‌روه‌ر

كاروانی ژیان فڕكه‌فڕكیه‌تی
كه‌یفت گه‌ر ساز بێ، ئه‌وه‌ نرخیه‌تی
ساقی گوێ مه‌ده‌یه پرته‌ی ناحه‌زان
بێنه جامێ، شه‌و كاتی تێپه‌ڕینیه‌تی


Jun 27, 2018

عه‌شقه كه‌مێڵه (كورته چیرۆك)

«ته‌نزی چڵمن»
مووسالووته خۆی به ده‌رچووی كۆلیژی چڵمۆلۆژی به‌شی ته‌كنیكی كه‌مێڵۆك ئه‌زانی. هه‌ر له مناڵییه‌وه‌ به‌هره‌ی یاری كردن به لووتی تێیدا به‌دی ده‌كرا، هه‌رچی گه‌وره‌تر ده‌بوو لووتیشی زیاتر ده‌بو به زوڕنا و ئه‌یتوانی به هه‌موو په‌نجه‌كانی به‌سته‌ و گۆرانی پێ بڵێ. فێریش ببو كه چه‌ند ده‌نگێكیش هه‌ر به لووتی ده‌ربێنێ یه‌عنی به ته‌واو مانا و فوول فوول ببوه‌ پڕۆفیسۆری لووتكرۆژی.
ژێر مێزه‌كه‌ی له قوتابخانه‌ به‌رده‌وام چڵم و كه‌مێڵه ره‌قه‌ڵه‌ی كردبوو تێیدا. ته‌نانه‌ت مووی لووتیشی ئارام و قه‌راریان نه‌بوو له ده‌ستی و به‌رده‌وام ئه‌وانیشی ده‌سكه‌نه‌ ده‌كرد.
هێنده‌شیان پێ وتبوو: كه‌م ده‌س بكه به لووتا، كه‌مێڵه ده‌رمه‌هێنه، ته‌له‌فون مه‌كه، زورنا لێ مه‌ده‌، ته‌واو تووشی دڵه‌ڕاوكێ ببوو. هه‌ر بۆیه ته‌نیا شوێنێك كه به ئاسووده‌یی ئه‌یتوانی ناو لووله زۆپاكانی لووتی خاوێن بكاته‌وه‌، كاتی چوونه ئاوده‌ست بوو كه كه‌س هیچی پێ نه‌ئه‌وت. ئه‌ڵبه‌ت ئه‌وێش زۆر تامی نه‌بوو بۆی له به‌ر ئه‌وه‌ی بڕوای وا بوو كه‌سێكی بیرمه‌نده و به‌رده‌وام به گه‌ڕان به ناو لووتیا داهێنانێ دائه‌هێنێ، ئه‌وه‌ بوو حه‌زی ده‌كرد هه‌وا له لووله زۆپاكانی لووتییه‌وه‌ هات و چۆ بكات ئاوی لووتی له ناو لووتیدا بگرسێنێت و ببێته سه‌هۆڵ. له‌م پرۆسه‌یه‌دا هه‌ستی ده‌كرد به‌رهه‌مه‌كه‌ی داهێنانێكی پێوه‌یه. جا داهێنانه‌كانیشی عه‌نتیكه بوون.
یه‌كیان كه هه‌میشه‌ باسی لێده‌كرد له ناو هاوڕێیانیدا، ئه‌وه‌ بووه كه كاتێ هاتوه‌ته‌وه‌ له سه‌ربازی و باوه‌شی كردوه‌ به دایكییدا توانیویه‌تی ئه‌و هه‌موو هه‌ست و خۆشه‌ویستییه‌ی بخاته ناو پارچه‌ كه‌مێڵه‌یه‌ك و بیساوێ به كه‌ڵه‌كه به‌رده‌كه‌ی سه‌ر بانیجه‌كه‌یاندا، ئه‌ڵبه‌ت زیاتر ئه‌وه‌ی به هونه‌ر ده‌زانی كه‌ گوایه كه‌مێڵه‌كه‌ی جوان نه‌گرسابوو كه‌چی له‌و كاته‌ هه‌ستیاره‌دا توانییویه‌تی وه‌ك له‌زگه بیساوی به‌و تڕه‌كه‌ڵه‌كه‌دا..
هه‌ر كاتێ دابنیشتایه‌ت و چاوی ببڕیاته‌ گوڵی قاڵییه‌كه‌یان و ده‌ستێكی بخستایه‌ته سه‌ر پشتییه‌كه‌یان، ئیتر دیار بوو شتێكی له بن سه‌ر دایه و هه‌ر كه ده‌رفه‌تی بۆ رێكه‌وتایه به‌ره‌به‌ره‌ ده‌چووه‌ ناو خانه‌كانی مێشكییه‌وه‌ و پارچه‌ بیرۆكه‌یه‌كی ده‌كرده‌ سه‌هۆڵێكی خڕ و ده‌ریده‌هێنا و ئه‌یساوی به پشتی پشتییه‌كه‌یاندا. هه‌میشه‌ش داهێنانی ئه‌و چركه‌ساتانه ئه‌وه‌ بوو كه وا به چ بیانوویه‌ك سویچی ماشینی باوكی ببات و ده‌ورێك لێدا و ژاكاویش ببینێ. به بیانووی ماشین شۆردن سه‌ره‌كیترین بیانوو بوو. چوونكا ژاكاویش به بیانووی ئاوهێنان ده‌به‌یه‌كی چوار لیتری ئه‌برد و هه‌ندێ یارمه‌تی ئه‌م حه‌زره‌تی لووته‌ی ئه‌دا. ژاكاو به‌رده‌وام چاوی له‌و لووت كۆڵینه‌ی مووسا بوو، وایده‌زانی ئه‌مه گڕوتینی عه‌شقه‌ كه ئاڵۆشی خستوه‌ته لووتیه‌وه‌. پێی وا بوو ئه‌گه‌ر بتوانێ ئه‌م گڕوتینه بباته ناوجێگای نووستنیان، ده‌گاته لووتكه‌ی چێژ و خۆشه‌ویستی، هه‌ر وه‌ها ئه‌وه‌شی بیستبوو كه لووتی زل به‌هره‌یه‌كه كه خوا به هه‌موو پیاوێكی نادا و ئه‌وه‌ش دێته‌وه‌ سه‌ر شانسی ژن كه لووت زلێك ببێ به تووشییه‌وه‌.
مووسالووته، هێنده‌ی ئه‌م ماشینه‌ی بردبوه‌ سه‌ر رۆبار و كه‌فه‌ساوی كرد بوو ره‌نگی له سه‌ر نه‌هێشتبوو.. به تایبه‌ت كه شان و باهۆ و هه‌ندێ قاچ و قولیشی ده‌رده‌خست وایئه‌زانی ژاكاو بیبینی دونیایان پێداوه‌. به‌ ده‌م كاره‌وه‌ هه‌ر كه ژاكاویی ئه‌بینی كه دێت بۆ ئاو، په‌ڕۆكه‌ی له سه‌ر به‌ردێ داده‌نا و خۆی ئه‌په‌ڕیه سه‌ر ماشینه‌كه‌. دڵی تووندتووند لێی ده‌دا، هه‌ندێ شپرزه‌ ده‌بوو، جا ده‌ستی ئه‌كرد به ناو سه‌تڵه كه‌فه‌كه‌دا و داوای له ژاكاو ئه‌كرد په‌ڕۆیه‌كه‌ی بداته‌وه‌ ده‌ستی و ئه‌میش به ده‌ستی كه‌فاوییه‌وه‌ ده‌سته سپی و نه‌رم و نۆڵ و خڕ و خۆڵه‌كه‌ی ژاكاوی ده‌گرت و هه‌ندێ كه‌فی پێیدا ده‌ساوی، ژاكاو هه‌ر چه‌نده‌ زۆریشی پێ خۆش بوو ئه‌و چركه‌ساتانه و به‌رده‌وام پێستی له‌شی هه‌ڵده‌ستا و گرنجگرج ده‌بوو، به‌ڵام ده‌ستی ده‌كشانده‌وه‌. خۆی شادمان و به ده‌ماخ ده‌بوو هه‌ستی ده‌كرد كه‌سێكی سه‌ركه‌وتووه و ئه‌م سه‌ركه‌وتن و داهێنانه‌ی به ده‌رنجامی لووتكرۆژی و پسپۆڕیه‌كه‌ی له بواری كه‌مێڵه خڕكردنه‌وه‌ ده‌زانی.
رۆژێك له رۆژان هه‌تا دره‌نگ وه‌ختان هه‌ر نه‌ڕۆشتنه‌وه‌، ماڵی مووساكه‌مێڵه، هه‌ر چییان كرد كه بزانن سه‌رلووتی بۆ كوێ ڕه‌ش كردوه‌ و ماشینه‌كه‌ی چی به سه‌ر هێناوه‌، هیچیان مشت نه‌كه‌وت. به ناچاری خه‌ڵكی و خزم و كه‌س به چراقوه‌ و چرالامپاوه كه‌وتنه ناو رێگاكان بزانن ئه‌یدۆزنه‌وه‌ یان نا. شه‌و به‌ره‌و ئه‌نگووسته‌چاوی ده‌ڕۆیشت و ته‌نانه‌ت مانگیش خۆی كل كرد. بایه‌كی سارد ده‌هات، ئه‌و ئێواره‌یه له گه‌ل گه‌یشتنه‌وه‌ی به‌رغه‌ل و ساوا و جوانۆ بۆ ئامێزی دایكیان، ئاغای كه‌پۆیی هانی ژاكاوخانی دا كه بچن و ده‌ورێكیش لێده‌ن، ژاكاویش چوونكا هه‌موو شه‌وێك تا به‌ره‌به‌یان له بیری ئه‌و ده‌سگووشینانه‌دا بوو، ئاخری دڵی یه‌كلا كرده‌وه‌ و له گه‌ڵی رۆیشت. هه‌ر چه‌ند ئه‌یزانی ئه‌گه‌ر پێی بزانن كوشتنی مسۆگه‌ره‌.
به‌ڵام كاكی لووت كه ده‌رچووی كۆلیژی چڵمۆلۆژی بوو، ئه‌مجاره‌ پێی نابوه‌ قۆناغێك كه پێی ده‌كووت قۆناغی عه‌شق و بۆكڕووزكردن. ئه‌یویست پێش ئه‌وه‌ی وه‌ك باوكی بكه‌وێته داوی كۆزێ خێزانه‌وه‌ تۆزێك رایبورێ. هه‌ر چی شێعری عاشقانه بوو له به‌ری بوو هه‌ر چی گۆرانی عه‌شقی بوو له به‌ر خۆیه‌وه‌ ئه‌یوته‌وه‌.
ئه‌و ئێواره‌یه ژاكاوی برده‌ سه‌ر هه‌وارێك كه حیله‌ی ئه‌سپه جوان و چاو قه‌شپه‌قه‌شپه‌كانی كۆڵبه‌رانیش له‌و لایانه‌وه‌ وه‌ها زێڵ و به‌مێكیان پێك هێنابوو كه سرووشتیان هێنابوه‌ له‌ره‌. ئه‌وه‌شمان له بیر نه‌چێ كه تا هێنانی ژاكاو بۆ سه‌ر ئه‌م ژوانه تووره‌كه‌یه‌ك كه‌مێڵه‌ی هه‌ڵوه‌راند بوو.
ده‌سكووشین خۆی گواسته‌وه‌ بۆ ماچی كوڵم و لێو به‌ڵام ژاكاو خێرا خۆی كشانده‌وه‌. مووسا په‌نای برده‌وه‌ به‌ر لووتی كه بتوانێ به ده‌رهێنانی پارچه‌ بیرۆكه‌یه‌كی گرساو له كونه لووتیه‌وه‌ بیرێكی وه‌ها بدۆزێته‌وه‌ كه دڵی ژاكاوی پێ گه‌رم بكاته‌وه‌. به‌ڵام هه‌رچی گه‌ڕا به ناو لووتیا هیچی مشت نه‌كه‌وت، ناچار په‌نای برده‌ به‌ر مانگ و وتی ئه‌زانی چه‌ن له‌ مانگ ئه‌چی، ئه‌زانی لێوه‌كانت وه‌ك په‌ڕه‌ی گوڵ ناسك و نازدارن، به‌ره‌به‌ره‌ ژاكاو خه‌ریك بوو شل ده‌بوو ماچ كه هیچ به‌ڵكوو خۆی بخزێنێته باوشیشی، به‌لام گوێیان له ده‌نگی كه‌سێك بوو كه به ده‌نگی به‌رز له كۆڵبه‌رانی ده‌پرسی ئه‌رێ ماشێنێكتان نه‌بینیوه‌ كوڕ و كچێكی جه‌وانی تێیدا بن. به جارێ دڵیان داته‌پی، ویشوومه‌ رووی تێكردبوون و خۆیان ئاگاداری ئه‌وه‌ نه‌بوون كه كات دره‌نگه و ده‌بێ بگه‌ڕێنه‌وه‌، ئه‌ڵبه‌ت ژاكاو چه‌ند جار به دڵه‌ڕاوكێوه‌ وتبووی با بڕۆینه‌وه‌، به‌ڵام حه‌زره‌تی لووت بۆ مه‌گه‌ر مه‌جالی ئه‌دا.
به په‌له‌په‌ل ویستیان بگه‌ڕێنه‌وه‌. سوار ماشێن بوون، شوێنه‌كه‌یان هه‌وراز بوو و تاریكایی بوو و زۆریش ترسابوون، هه‌ر كه سوكانی سووڕاند به‌ردێیك له ژێر تایه‌ی پێشه‌وه‌ی ماشینه‌كه‌ ده‌رچوو و به جاری چه‌قڵێكی رۆیشت به حه‌وادا. به ناچار ستۆپی كرد و وه‌ستا و ئاده‌ی گریانی ژاكاو به كوڵ.. زاتیشیان نه‌بوو دابه‌زن نه‌كا ماشین بكه‌وێته‌ خوار. به ناچاری له جامی ماشینه‌كه‌وه‌ ده‌ستیان كرد به هات و هاوار تا پێیان زانیین و هاتن به هانایانه‌وه‌. باوكی ژاكاو له دووره‌وه‌ سمێڵی ده‌كرۆشت بۆی به‌ڵام خۆ ده‌ستی پێی نه‌ده‌گه‌یشت تا كوو بیرازێكی پوختی بكات. خه‌ڵكی به گوریس ماشینیان كێشایه‌وه‌ دواوه‌. باوكی ژاكاو و باوكی مووسا هێنده‌ تووڕه‌ بوون نه‌یانده‌زانی چی بكه‌ن له خۆیان و ناو ئه‌و ئاپۆره‌ی خه‌ڵكه‌دا چی بكه‌ن له هه‌رزه‌كاره‌كانیان. هه‌ر بۆیه بێده‌نگیان هه‌ڵبژارد. مامۆستای مزگه‌وت زمانی بێده‌نگی شكاند و وتی: ئێستا كه به هیمه‌تی خه‌ڵك و پشتیوانی خوای گه‌وره‌ له‌م كاره‌ساته رزگارمان بوه‌ جێگای شوكری هه‌یه و باشتره‌ ئه‌م كوڕ و كچه‌ش بنێرینه ماڵی به‌ختی خۆیان و با بۆ خۆیان ژیانێكی هاوبه‌ش پێك بێنن. پرسیان به باوكی ژاكاو كرد به‌ڵام ناقی به‌سرا بوو، هیچی بۆ نه‌ئه‌وترا، هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ی وت با جارێ دوای خه‌ین. خه‌ڵكی ئه‌یانزانی كه‌تنێ به سه‌ر كچه‌كه‌ی دێنێ، هه‌ر بۆیه زیاتر روویان لێنا و ئه‌ویش رازی بوو. كه‌چی باوكی مووسا هه‌ر بۆی گرینگ نه‌بوو! له‌و شه‌وه‌ تاریكه‌دا به‌س سه‌یری ژێر ماشینه‌كه‌ی ئه‌كرد بزانێ چی به سه‌رهاتوه‌، به‌س ئه‌وه‌نده‌ی وت: مامۆستا گیان دوور بێ له رووی جه‌نابت و حاشا حازری له رووی جه‌ماعه‌تا، با بڕوات بۆ خۆی ژن بێنێ ملی بشكێنێ، خوا له منی بسێنێ، من كه فلسم نییه بۆی خه‌رج كه‌م.
هاتنه‌وه‌ بۆ ئاوایی حه‌زره‌تی لووت ئه‌مجاره‌ زیاتر له جاران پێویستی به لووتی بوو تا كوو پینه‌ی گووكارییه‌كه‌ی بكات، به‌ڵام باوكی ته‌ڵاقی لێخستبوو وتبووی ببینم جارێكتر ته‌نانه‌ت هه‌ر له دووریشه‌وه‌ بتبینم ده‌ست بۆ لووتت ببه‌ی ئه‌مه ته‌ڵاقی بێت لووتت ده‌بڕم. هه‌میشه‌ش چه‌قۆیه‌كی سێ ئه‌ڵماسیشی له گیرفاندا بوو، بۆ گۆشت توێكردنه‌وه‌ ئه‌وه‌ چه‌قۆیان بوو تا ئه‌گه‌یشت به نینۆك كردنی ده‌ست و لاقی خۆی. ئه‌وا ئه‌مجاره‌ ئه‌ركی كه‌پۆبڕینیش كه‌وتبوه‌ ئه‌ستۆی.
جه‌نابی حه‌زره‌تی لووت هه‌میشه ئاواتێكی هه‌بوو ئه‌مجاره‌ ئیتر ئاواته‌كه‌ی ببوه‌ خه‌ون بۆی. به‌رده‌وام ئه‌یووت خۆزگا ئینسانه‌كان هێنده‌ ئاستی رۆشنبیری و یارمه‌تی دانیان بگه‌یشتایه‌ته ئه‌و راده‌یه كه ئه‌گه‌ر چڵمێكیان به ده‌سته‌وه‌ بوو و خۆیان دوور بوون له دیوار، ئه‌وان بتوانن ده‌س به ده‌س بیساون به دیواره‌كه‌دا بۆی.
ئێستا به ناچاری زیاتر نزیك به دیوار دائه‌نیشت و زیاتر پاڵی ئه‌دا به دیواره‌وه‌ تا كوو بتوانێ هه‌ر كاتێ كه‌مێڵه‌ی ده‌رهێنا خێرا بیساوێ پێیدا. ئه‌گه‌ر له دیواریش دوور بوایه‌ت مشتی نیوه‌ قونجاو ئه‌كرد و رایده‌گرت تا ئه‌گه‌یشته لای دیوارێك.
باوكی ژاكاو به هه‌زار داوا و به یه‌ك پله خاتر و خۆتر گرتن به بیرازكردنی سه‌ر و گوێلاكی ژاكاو وازی هێنا. كه‌چی ئه‌مجاره‌ زۆر به په‌له بوو كه بێنه داوای كچه‌كه‌ی، چوونكا خۆی دوو ساڵ بوو حه‌زی له پووری حه‌زره‌تی لووتی زاوای ده‌كرد كه بێوه‌ژن بوو و هه‌ر به ئاواته‌وه‌ بوو ده‌ستی پێی بگات، به‌ڵام هه‌ر نه‌یتوانی بوو له خشته‌ی به‌رێت، به‌ڵام ئه‌م خوازبێنی و لێك نزیك بوونه‌وه‌ی به هه‌لێك ده‌زانی كه ئه‌یتوانی بیقۆزێته‌وه‌ و ئه‌سپی خۆی تاو بدات.
ئه‌م به‌سه‌رهاته ده‌مێك ساڵه گه‌ردی لێنیشتبوو تا كوو له‌م رۆژانه‌دا حه‌زره‌تی لووت به بیرۆكه‌ی كه‌مێڵه‌دۆزی شوماره‌می چنگ كه‌وت و ئیتر دانیشتیین بۆ قسه‌ و بۆ ده‌مه‌ته‌قێ و تۆزی بیره‌وه‌رییه‌كانمان ته‌كاند. دوو منداڵی پێ بوو كه جه‌نابی ژاكاوخان به یه‌ك زك بوونیه‌تی. وتم ئه‌ی خه‌به‌رات لووته‌كه‌ت؟ وتی: ده‌ستت ماچ ئه‌كا! ئه‌وه‌تا ئه‌یبینی چه‌ن به ده‌ماخه. قه‌د ترشاوی به خۆیه‌وه‌ نابینی، قه‌دیش ناچێته سه‌ر داری به‌رز كه پێم بڵین لووت به‌رز، پێویستیشم به نه‌شته‌رگه‌ریی و قنج و قیت كردنه‌وه‌ش نییه. هه‌ر ئه‌وه‌یه كه ئه‌ڵێن: حه‌زره‌تی لووت، كه‌پۆ شیرین ئه‌ویش هی ئه‌وه‌یه كه من زۆر بیر ده‌كه‌مه‌وه‌ بۆیه پێویستم پێی هه‌یه جا ئه‌ویش با هه‌ر بیڵێن.
وتم تۆ ئه‌گه‌ر له‌م وڵاته خارجییانه بواییت ئه‌بوایه فه‌یله‌سووف بواییت. ئه‌وه‌تا له‌م وڵاتانه‌دا خه‌ڵكی چڵم ئه‌سڕن به كه‌یفی خۆیان و په‌كیان به كه‌س نه‌كه‌وتوه‌ و كاتێ چڵمیان بێ هیچ نایشارنه‌وه‌ له سه‌ر نانخواردنیش بن وه‌ها فوو ئه‌كه‌ن به‌ لووله زۆپاكه‌یاندا ئه‌ڵێی ده‌سڕێژ ئه‌كه‌ن به ناو پووتا.
ژاكاو له‌و لاوه‌ هاواری به‌رز بویه‌وه‌ وتی: كوره‌ ئه‌مه‌ی نه‌زانیوه‌ هه‌موو به‌یانییه‌ك مشتێ كه‌مێڵه له پشت پشتییه‌كان كۆ ئه‌كه‌مه‌وه‌ ئه‌مه‌ش بزانێ تازه ده‌سماڵ و كلینیكسیش كه تا فێرم كرد قیر وتی چه‌ق، ئه‌نێته لاوه.
هه‌ر له پێش چاوی من كه‌وت به لادا و ده‌ستی خسته لووتی و لێم پرسی ئێستا له بیری چییدای: وتی ئه‌مه‌وێ ئه‌و گۆرانییه بڵێم بۆ عه‌شقه‌كه‌م، بۆ ژاكاوه‌كه‌م كه ئه‌ڵێ:
سه‌ر خه سه‌ر باڵم خه‌وت لێكه‌وێ
قه‌زای چاوی تۆ با له من كه‌وێ
من خۆم ئه‌زانم چه‌ن تۆم خۆشئه‌وێ
تۆ له ناو دڵمای چۆن دڵ بسره‌وێ
منیش ده‌لاقه‌ی گفت و لفته‌كه‌م به ئه‌سپایی پێوه‌دا لێیان و هاتمه‌وه‌ بۆ لای كۆمێنته‌كانتان.
.................
تێبینی:
١) به بێ قیزوبێز بیخوێننه‌وه‌، له به‌ر خۆتان ئه‌ڵێم ئه‌گینا.. .
٢)مافی نه‌قاشیی و نووسراوه‌كه پارێزراوه‌ بۆ خۆم و خه‌ڵكی ئاوایی قه‌شمه‌رئاوا.

Jun 21, 2018

زۆڵه كورد

ئه‌مڕۆژانه وشه‌ی زۆڵه كورد زۆر ده‌بیسین. 
زۆڵه كورد پێك هاتوه‌ له دوو وشه‌ی زۆڵ و كورد.
كه‌م تا كورتێ كورد ئه‌ناسن هه‌ر بۆیه چه‌ق ئه‌به‌ستم له سه‌ر زۆڵ.. كاتێ دایك و باوكی منداڵی به بێ ئه‌وه‌ی پرسێكیان به مه‌لا كرد بێ و به بێ و ره‌زامه‌ندی گه‌وره‌كانیان هه‌ستی خۆیان جووڵاند بێ و مناڵێكیان هه‌ڵجووقاند بێ، له‌و چركه ساته‌وه‌ منداڵه‌كه‌یان ناوی زۆڵه..! ببێ به بلیمه‌ت و كه‌شكه‌شانیش كه‌شف بكات و سووڕی گه‌ردوون بدات و ده‌یان داهێنانی ببێ به‌و وشه‌یه ده‌یكه‌نه‌وه‌ به قاپووڕه‌كه‌ی خۆیدا و وه‌ك كیسه‌ڵ هه‌ر ملی ده‌رهێنا خێرا ملكه‌چی ئه‌كه‌ن.. هه‌مووی ئه‌مانه له به‌ر ئه‌وه‌یه كه دایك و باوكی هاوسه‌رگیری شه‌رعیان نه‌كردوه‌ و واته مه‌لا نه‌كه‌وتوه‌ته به‌ینیانه‌وه‌ كه داوای ره‌زامه‌ندی له دایك و له باوك بكات كه هه‌ستیان بجووڵێنن، مه‌لا كه هه‌ستی دایك و باوكی له قاو دا، مناڵ له زۆڵی ده‌رده‌چێ و ئه‌بێ به حه‌ڵاڵزاده‌ و شێره‌ كوڕ و كچی به ئه‌مه‌گ و ده‌یان ئاوه‌ڵناوی جوانی بۆ ئه‌تاشن. (جا بزانن مه‌لا چه‌ن مهیمه!)

وشه‌ی زۆڵ هێنده‌ ئاسایی بوه‌ته‌وه‌ بۆ كورد كه ساف و لووس و بریقه‌دار بوه‌ته به‌شێك له كلتوورمان و جوان جوان ئه‌یساوین به یه‌كترا به‌س بۆ تڕۆ كردنی یه‌كتر.
نموونه‌یشمان زۆره‌:
*منداڵێ كه فره‌زان بێ پێی ئه‌ڵێن: ئه‌ك كه زۆڵه
*دایك جنێو بدات به مناڵی پێی ده‌ڵێ: توخمه زۆڵ
*كوردێك كه نانی له گه‌ل كه‌ره‌ی جه‌ماعه‌تێك چه‌ور بكات و ئه‌مان بیر و بۆچوونی ئه‌و تاقمه‌یان به دڵ نه‌بێ، پێی ده‌ڵێن زۆڵه كورد.
*به كوردێك كه به‌رگی جاشیه‌تی له به‌ر كرد بێ، هه‌ر ئه‌وانه‌ی پێشتر پێیان ئه‌وتن "پێشمه‌رگه موسڵمان"، ئه‌مانه راده‌ی زۆڵایه‌تییه‌كه‌یان شه‌ش ئامپێڕه.
*كوردێك كه بیری تۆڵه‌ی نه‌بێ، ئه‌ویش به هه‌مان چه‌شن. هه‌ر وه‌ك له شێعرێك دا هاتوه‌:
هه‌ر كه‌سێ نه‌یبێ بیری تۆڵه/
له دایكی خۆی نییه و زۆڵه
*منداڵێكیش كه تووڕ دراوه‌ و دایك و باوكی بۆ هه‌میشه‌ نادیاره‌ و هیچ گوناهێكی نییه له هاتن بۆ ناو ئه‌م كاره‌ساتخانه‌یه، ئه‌و هه‌ر ده‌بڵ زۆڵه و سه‌رچاوكه‌ و بناغه‌ی هه‌م وشه‌كه و هه‌م كلتووری شیرینی یه‌كتر تڕۆ كردنمانه!
بِأَیِّ ذَنبٍ؟؟